Κατά την Βυζαντινή περίοδο η Καρδίτσα γνώρισε αλλεπάλληλες εισβολές από Σλάβους, Βλάχους, Καταλανούς. Εξαιρετικό βυζαντινό μνημείο στην περιοχή, το κάστρο του Φαναρίου δεσπόζει στις παρυφές των Αγράφων αγναντεύοντας τον Θεσσαλικό κάμπο.Η περιοχή των Αγράφων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κράτησε άσβεστο τον πνευματικό και θρησκευτικό λίκνο του Ελληνισμού, με τις ξακουστές της σχολές.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά του ντόπιου στοιχείου σ’ όλους τους αγώνες της ελληνικής ιστορίας. Ο Καραϊσκάκης, ο Κατσαντώνης, ο Δίπλας, οι Μπουκουβαλαίοι κ.ά. μεγάλωσαν ή έδρασαν στην περιοχή βοηθώντας στην απελευθέρωση της από τον Τουρκικό ζυγό, που ήρθε τελικά στα 1881.
Τα χρόνια που ακολούθησαν την απελευθέρωση χαρακτηρίζονται από την ανασυγκρότηση του τόπου και τον αγώνα για πρόοδο. Γνωστοί είναι άλλωστε και οι αγώνες των αγροτών για τη δίκαιη ανακατανομή της γης με αποκορύφωμα την εξέγερση στο Κιλελέρ (6-3-1910).
Η περίοδος της Ιταλογερμανικής κατοχής ανέκοψε την πορεία προόδου που παρουσιάστηκε κατά το μεσοπόλεμο. Σημαντικός παράγοντας στον απελευθερωτικό αγώνα κατά του Άξονα ήταν η μαζική συμμετοχή του πληθυσμού στην Αντίσταση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: το συμμαχικό αεροδρόμιο που λειτουργούσε στο οροπέδιο της Νεβρόπολης (η σημερινή λίμνη Ν. Πλαστήρα), στα Άγραφα ήταν το αρχηγείο του Ε.Λ.Α.Σ.. Στο χωριό Κορυσχάδες ήταν η έδρα της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης του βουνού.
Την 12η Μαρτίου του 1943 η Καρδίτσα γίνεται η πρώτη ελεύθερη πόλη της σκλαβωμένης Ευρώπης, όταν οι αγωνιστές του Ε.Λ.Α.Σ., μετά την φυγή των Ιταλών στα Τρίκαλα, μπήκαν με σχηματισμό και βήμα παρέλασης στην πόλη.
Από το 1944 η Καρδίτσα ανακηρύσσεται σε νόμο και παύει να υφίσταται ως επαρχία Τρικάλων.
Μεγάλη υπήρξε η συμμετοχή των Καρδιτσιωτών στους κοινωνικούς και εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του περασμένου αιώνα,και γενικότερα στην προσπάθεια για την ανάπτυξη και την πρόοδο της Νεότερης Ελλάδας.
Ο Σύλλογος "Φίλοι Ιστορίας Νομού Καρδίτσας", προκειμένου να προβάλει και να αναδείξει την ιστορία της περιοχής μας, υλοποιώντας έτσι έναν από τους στόχους του, με ιδιαίτερη χαρά κυκλοφορεί το πρώτο ημερολόγιό του με θέμα τον
πρωταγωνιστικό ρόλο των Καρδιτσιωτών στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Νεότερης Ελλάδας.
Χειροποίητος Παγκόσμιος Άτλας του Richard Andree, έκδοση του Γεωγραφικού Ιδρύματος των Velhagen & Klasing στη Λειψία το 1881, γενέθλιο έτος της θεσσαλικής ελευθερίας. Στο χάρτη διακρίνονται τα παλαιά σύνορα πριν από τη Συνθήκη του Βερολίνου, η οποία οδήγησε στην απελευθέρωση της Θεσσαλίας.
Aπό τη Συλλογή παλαιοτύπων του Δημοτικού Λαογραφικού Μουσείου Καρδίτσας .
Aπό τη Συλλογή παλαιοτύπων του Δημοτικού Λαογραφικού Μουσείου Καρδίτσας .
"Έθνος το οποίον εις κρισίμους στιγμάς εμφανίζει τιούτους άνδρας δύναται να αποβλέπει μετ’ εμπιστοσύνης εις το μέλλον…" Ο Ελευθέριος Βενιζέλος για τον Νικόλαο Πλαστήρα.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας - ο μοναδικός Θεσσαλός που κατέλαβε το πρωθυπουργικό αξίωμα τον περασμένο αιώνα - θα παραμείνει στις καρδιές των Ελλήνων ως σύμβολο τιμιότητας, αρετής και αγνού πατριωτισμού."Έθνος το οποίον εις κρισίμους στιγμάς εμφανίζει τιούτους άνδρας δύναται να αποβλέπει μετ’ εμπιστοσύνης εις το μέλλον…" Ο Ελευθέριος Βενιζέλος για τον Νικόλαο Πλαστήρα. Ο Νικόλαος Πλαστήρας με το βαθμό του Υπολοχαγού φωτογραφίζεται σε στούντιο της Δράμας (1913 - 1915). Ανέκδοτη φωτογραφία.Ανέκδοτη φωτογραφία.
Φωτογραφικό Αρχείο του Δημοτικού Λαογραφικού Μουσείου Καρδίτσας, Συλλογή Νικολάου Πλαστήρα
Φωτογραφικό Αρχείο του Δημοτικού Λαογραφικού Μουσείου Καρδίτσας, Συλλογή Νικολάου Πλαστήρα
Παρασημοφόρηση ευζώνων του 1/38 Συντάγματος Καρδίτσης στο Εσκί Σεχίρ τον Ιούλιο του 1921 (Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου)
Την 20η Φεβρουαρίου 1913 το δυτικοθεσσαλικό 9° Τάγμα Ευζώνων, με δική του αποκλειστικά πρωτοβουλία - χωρίς σχετική διαταγή και χωρίς προηγούμενη ενημέρωση της Στρατιωτικής Διοίκησης - καταλαμβάνει μετά από ορμητική επίθεση τα Ιωάννινα, τη στιγμή που κανένα από τα οχυρά των Τούρκων σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη (Οχυρά Μπιζανίου, Χαντζηρέλου, Καστρίτσας κ.λ.π.) δεν είχε προσβληθεί.
Λαική εικόνα που συμβολίζει την παράδοση των Ιωαννίνων στους Έλληνες. Ως γνωστόν, ο Διοικητής του δυτικοθεσσαλικού 9ου Τάγματος Ευζώνων, Ιωάννης Βελισσάριος, οδήγησε τους απεσταλμένους του Εσάτ Πασά στο Γενικό Στρατηγείο (Χάνι Εμίν Αγά, ώρα 4.30' πμ της 21ης Φεβρουαρίου 1913). (Αθήνα, Αρχείο Εθνικού Ιστορικού Μουσείου)
Στις 9 Μαρτίου 1941 οι Ιταλοί εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση στο Μέτωπο, υπό την επίβλεψη του ίδιου του Ιταλού δικτάτορα και με άφθονη υποστήριξη Πυροβολικού και Αεροπορίας. Εκεί, στο Ύψωμα 731, το δυτικοθεσσαλικό 5ο Σύνταγμα Πεζικού αντιμετώπισε νικηφόρα τη λεγόμενη ‹‹Εαρινή Επίθεση›› των Ιταλών, τη μεγαλύτερη επίθεση του πολέμου 1940-1941. Στις μάχες αυτές, που ουσιαστικά έκριναν την έκβαση του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, υπερίσχυσε το σθένος και ο ηρωισμός του δυτικοθεσσαλού στρατιωτή.
Ύψωμα 731: Στο μέσο ο Διοικητής του 2ου Τάγματος του δυτικοθεσσαλικού 5ου Συντάγματος, Δημήτριος Κασλάς, με στολή απλού στρατιώτη. Ανέκδοτη φωτογραφία. (Φωτογραφικό Αρχείο Ιωάννη Δημ. Κασλά)
2 Μαίου 1919 : Παρέλαση του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων Καρδίτσης στην Προκυμαία της Σμύρνης. (Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου)
Κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία (1919-1922) το θρυλικό 1/38 Σύνταγμα Εύζωνων Καρδίτσης στις 2 Μαϊου 1919 πρώτο αποβιβάστηκε στην Προκυμαία της Σμύρνης, ενώ κατόπιν με αυτοθυσία και αποτελεσματικότητα πρωταγωνίστησε στις σημαντικότερες μάχες του Πολέμου( Καραμπουγιού Νταγ, Κιουτάχειας, Εσκί Σεχίρ, Σαγγαρίου, Μανγκάλ Νταγ, Κάνλι Γκιόλ κ.λ.π.)
Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα, εκτός των άλλων, το ότι στις 10 και 11 Αυγούστου 1921 το 1/38 Σύνταγμα, γενικότερα η 1η “Σιδηρά” Θεσσαλική Μεραρχία, στην οποία αυτό ανήκε, διέσπασε τη γραμμή άμυνας του Τουρκικού Στρατού προ της Άγκυρας. Τις νίκες όμως αυτές από εσφαλμένη εκτίμηση δεν εκμεταλλεύτηκε κατάλληλα το Ελληνικό Στρατηγείο.
Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα, εκτός των άλλων, το ότι στις 10 και 11 Αυγούστου 1921 το 1/38 Σύνταγμα, γενικότερα η 1η “Σιδηρά” Θεσσαλική Μεραρχία, στην οποία αυτό ανήκε, διέσπασε τη γραμμή άμυνας του Τουρκικού Στρατού προ της Άγκυρας. Τις νίκες όμως αυτές από εσφαλμένη εκτίμηση δεν εκμεταλλεύτηκε κατάλληλα το Ελληνικό Στρατηγείο.
Ο δεύτερος λόχος του δυτικοθεσσαλικού 5ου Συντάγματος Πεζικού επιτίθεται στη μάχη του Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) κατά των βουλγαρικών οχυρωμάτων. (Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου)
Η 1η Θεσσαλική Μεραρχία, στην οποία ανήκε και το δυτικοθεσσαλικό 5° Σύνταγμα Πεζικού, πρωταγωνίστησε στα πεδία των μαχών κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913): Κατάληψη Θεσσαλονίκης, Μάχη Λαχανά. Στενά της Κρέσνας κ.α
Η αποτελεσματικότητα της 1ης Μεραρχίας, καθώς και η αυτοθυσία που επέδειξαν οι στρατιώτες της σε όλους τους πολέμους του προηγούμενου αιώνα δικαιολογούν την προσωνυμία της ως "ΣΙΔΗΡΑΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ" των Θεσσαλών.
Η αποτελεσματικότητα της 1ης Μεραρχίας, καθώς και η αυτοθυσία που επέδειξαν οι στρατιώτες της σε όλους τους πολέμους του προηγούμενου αιώνα δικαιολογούν την προσωνυμία της ως "ΣΙΔΗΡΑΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ" των Θεσσαλών.
Η Επανάσταση του 1878 εναντίον των Τούρκων ξέσπασε στις υπόδουλες τότε περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Διατηρήθηκε όμως ως το τέλος άσβεστη η φλόγα της μόνο στο νομό Καρδίτσας.
Χωρίς την επανάσταση του 1878 και χωρίς τις νίκες των Καρδιτσιωτών επαναστατών θα ήταν απίθανο αφενός να αποφασιστεί η προσάρτηση στο Ελληνικό Κράτος της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου, και αφετέρου να ακυρωθούν τελικά τελικά στο Συνέδριο του Βερολίνου ορισμένες καταστροφικές για την Ελλάδα αποφάσεις της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (όπως ο όρος ότι οι βορείως του Αλιάκμονα ελληνικοί πληθυσμοί θα περιέρχονταν από την οθωμανική στη βουλγαρική κυριαρχία.
Η ελληνική αντιπροσωπεία στο Συνέδριο του Βερολίνου, όπου υπογράφηκε η ομώνυμη Συνθήκη (1/13 Ιουλίου 1878). Για την υπογραφή αυτής της Συνθήκης στοιχείο αποφασιστικής σημασίας υπήρξε η Επανάσταση της Δυτικής Θεσσαλίας, και ιδιαίτερα η Μάχη της Ματαράγκας - Πετρομαγούλας Κιερίου (21 Μαρτίου 1878). (Φωτογραφικό Αρχείο Γενναδείου Βιβλιοθήκης)
Αγραφιώτες Αρματολοί (Σχέδιο του E.Ronjat, Εγχειρίδιο Τοπικής Ιστορίας, Καρδίτσα 1997)
"Ο Καραϊσκάκης ήταν η πιο μεγάλη πολεμική δόξα της Νέας Ελλάδας"
Γιάννης Βλαχογιάννης
"Διεκρίθη ως ουδείς άλλος…"
Σπυρίδων Τρικούπης
"..Ανεδείχθη ανώτερος εκείνου (του Κολοκοτρώνη)και δια τον τρόπον, καθ’ον συνεκρότησε τον στρατόν αυτού και διά την επιτηδειότητα μεθ’ης ήγαγεν αυτούς επί τους πολεμίους"
Κων.Παπαρρηγόπουλος
"Φαντάζει εις τον κόσμον του Εικοσιένα ως η καταπληκτικωτέρα μορφή"
Διονύσιος Κόκκινος
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης (Λιθογραφία του K.Krazeisen, 1828)
Κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο το δυτικοθεσσαλικό 9° Τάγμα Ευζώνων ήταν εκείνο που άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, λίγες ώρες πριν φτάσει εκεί ο Βουλγαρικός στρατός. Συγκεκριμένα, στις 19 Οκτωβρίου 1912 με μια αιφνιδιαστική και ταχύτατη επίθεση έκαμψε την καλά οργανωμένη άμυνα των Τούρκων στη Λίμνη και στους βάλτους των Γιαννιτσών. Εκεί βρισκόταν συγκεντρωμένο το σύνολο του Τουρκικού Στρατού, που υπερασπιζόταν τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία γενικότερα λόγω της καταλληλότητας του εδάφους της περιοχής.
Το ίδιο Τάγμα στις 22 Φεβρουαρίου 1913 απελευθέρωσε τα Ιωάννινα, ενώ στον άτυχο Πόλεμο του 1897 αμύνθηκε μέχρι τέλους στη μάχη που δόθηκε στους λόφους πριν από τα Φάρσαλα.
Το ίδιο Τάγμα στις 22 Φεβρουαρίου 1913 απελευθέρωσε τα Ιωάννινα, ενώ στον άτυχο Πόλεμο του 1897 αμύνθηκε μέχρι τέλους στη μάχη που δόθηκε στους λόφους πριν από τα Φάρσαλα.
Λόχος του 9ου Τάγματος Ευζώνων Δυτικής Θεσσαλίας (Ιωάννινα, Φωτογραφικό Αρχείο Δημοτικού Μουσείου)
Κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο το δυτικοθεσσαλικό 9° Τάγμα Ευζώνων ήταν εκείνο που άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, λίγες ώρες πριν φτάσει εκεί ο Βουλγαρικός στρατός. Συγκεκριμένα, στις 19 Οκτωβρίου 1912 με μια αιφνιδιαστική και ταχύτατη επίθεση έκαμψε την καλά οργανωμένη άμυνα των Τούρκων στη Λίμνη και στους βάλτους των Γιαννιτσών. Εκεί βρισκόταν συγκεντρωμένο το σύνολο του Τουρκικού Στρατού, που υπερασπιζόταν τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία γενικότερα λόγω της καταλληλότητας του εδάφους της περιοχής.
Το ίδιο Τάγμα στις 22 Φεβρουαρίου 1913 απελευθέρωσε τα Ιωάννινα, ενώ στον άτυχο Πόλεμο του 1897 αμύνθηκε μέχρι τέλους στη μάχη που δόθηκε στους λόφους πριν από τα Φάρσαλα.Το απόσπασμα της Πίνδου, αποτελούμενο κυρίως από το 51° Σύνταγμα Πεζικού, με Διοικητή τον Κων. Δαβάκη αντιμετώπισε τους Ιταλούς στη Μάχη της Πίνδου τις πρώτες μέρες του πολέμου 1940-1941.
Το 51° Σύνταγμα Πεζικού συγκροτήθηκε στις 29 Αυγούστου 1940 από επιστρατευμένους εφέδρους στρατιώτες της Καρδίτσας και των Τρικάλων. Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου οι απώλειες της Δυτικής Θεσσαλίας σε άντρες υπολογίζεται ότι ήταν τρεις φορές μεγαλύτερες από τον πανελλήνιο μέσο όρο.
Το 51° Σύνταγμα Πεζικού συγκροτήθηκε στις 29 Αυγούστου 1940 από επιστρατευμένους εφέδρους στρατιώτες της Καρδίτσας και των Τρικάλων. Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου οι απώλειες της Δυτικής Θεσσαλίας σε άντρες υπολογίζεται ότι ήταν τρεις φορές μεγαλύτερες από τον πανελλήνιο μέσο όρο.
Ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης, Διοικητής του Αποσπάσματος Πίνδου, το οποίο αποτελούνταν κυρίως από το 51ο Σύνταγμα με δυτικοθεσσαλούς στρατιώτες. (Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου)
Ο Άγιος Σεραφείμ υπήρξε Επίσκοπος Νεοχωρίου και Φαναρίου και διακρινόταν για το ήθος και τη βαθιά του πίστη. Αναδείχθηκε μάρτυρας της Χριστιανικής Πίστης και της Πατρίδας. Βασανίστηκε άγρια και θανατώθηκε από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης που κήρυξε το 1600 στη Θεσσαλία ο Μητροπολίτης Λαρίσης και Τρίκκης Διονύσιος Β’, ο επονομαζόμενος Φιλόσοφος.
Ο Άγιος Σεραφείμ είναι σήμερα ο πολιούχος της Καρδίτσας.
Ο Άγιος Σεραφείμ είναι σήμερα ο πολιούχος της Καρδίτσας.
Ο Άγιος Σεραφείμ (Χαλκολιθοτυπία του έτους 1817, Αρχείο Ι.Μ.Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων)
Ο Μουσολίνι από το παρατηρητήριό του απέναντι από το Ύψωμα 731 (το οποίο υπερασπίστηκε από 9 έως 12 Μαρτίου 1941 το δυτικοθεσσαλικό 5ο Σύνταγμα Πεζικού) παρακολουθεί ως νέος Ξέρξης τη συντριβή του Ιταλικού Στρατού. (Φωτογραφικό
