Πρόκειται για μία αναρίθμητων ετών ελιά όπου κατά την ιερά Εκκλησιαστική παράδοση μαρτύρησε ο πολιούχος Άγιος Νεομάρτυς Αναστάσιος το 1655. Έχει επίσης πολλά αξιόλογα μορφολογικά και αισθητικά χαρακτηριστικά και ιστορική αξία. Η ελιά αυτή του Ναυπλίου, που ο κορμός της είναι τεραστίων διαστάσεων, βρίσκεται βορείως του Ι.Ναού στην πλατεία Παναγιάς στο Ναύπλιο.
Στην ίδια ελιά της Παναγίας δίδαξε και ό μεγάλος ρήτορας και Ιεροκήρυκας τού Ναυπλίου ο Κεφαλλονίτης Ηλίας Μηνιάτης.
Η ελιά αυτή έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των συνολικά 51 διατηρητέων φυσικών μνημείων. Η θεσμοθέτηση αυτή βασίστηκε στον δασικό κώδικα ενώ στον κατάλογο του Εθνικού Κέντρου Βιότοπων- Υγροτόπων με τα μνημεία της φύσης περιλαμβάνονται μεμονωμένα δένδρα ή συστάδες δένδρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτισμική αξία.
Πάντως η αιωνόβια αυτή ελιά έχει καταφέρει να γλιτώσει τόσους αιώνες, μέσα από δύσκολες καταστάσεις και πολέμους, αλλά δυστυχώς είναι γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό κάποιοι χριστιανοί, ίσως από αφέλεια ή επιπολαιότητα θέλουμε να νομίζουμε, αμφισβήτησαν ευτόνως την σχέση του Αγίου Νεομάρτυρος με την εφαπτομένη του Ι.Ναού ιερή ελαία ως τόπος μαρτυρίου.
Βεβαίως και σε τελική ανάλυση αυτό που ενδιαφέρει την Εκκλησία μας και κάθε πιστό είναι το μήνυμα που δίνει σε μας η μαρτυρία και το μαρτύριο του κάθε Αγίου στην βιωτική του πορεία επί της γης και όχι και τόσο τα σχετικά εξωτερικά στοιχεία που την πλαισιώνουν. Μας ενδιαφέρει η πυρωμένη καρδιά και αυταπάρνηση ενός αθλητή του Χριστού στα δεδομένα της εποχής του και όχι τόσο αν όταν μαρτύρησε ήταν καλοκαίρι ή άνοιξη, νύχτα ή ημέρα. Εντούτοις όμως και αυτά τα εν λόγω ιστορικά στοιχεία έχουν την σημασία τους στην καλύτερη κατανόηση ενός Αγίου. Άλλωστε και τα απλά και άψυχα πράγματα πολλές φορές αγιάζονται και αντλούν ευλογία στην σχέση τους και επαφή με έναν Άγιο, που σαν δοχείο του μυροβλύζοντος Αγίου Πνεύματος μεταδίδει και γύρω του την ευωδία της αιωνιότητος.
Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν και η συγκεκριμένη Ελαία ως τόπος του Μαρτυρίου του Αγίου απορροφά Θεία Χάρη και ευλογία έστω και εάν έχουν διαβεί πάνω από τριακόσια πενήντα χρόνια από την άθληση του Αγίου.
Γι’αυτό και ο απλός λαός Του Θεού πάντα σεβόταν και σέβεται αυτήν με την ανάλογη τιμή.
Να αναφερθούμε λοιπόν στο γεγονός και την ουσιαστική αξία που επέχει η προφορική παράδοση για την ζωή της Εκκλησίας μας ανά τους αιώνες, μέσα στην οποία, στα εδώ τοπικά πλαίσια, ενυπάρχει και η σχετική παράδοση της ελαίας;
Να αναφερθούμε στο γεγονός ότι από τους συνεργάτες και διακονούντες εις τον Ι.Ναός μας έγιναν οι φιλότιμες προσπάθειες τον 19ο αιώνα προκειμένου να ανακηρυχθεί και επισήμως από την Μητέρα Εκκλησία η μνήμη του Μάρτυρος Αναστασίου ως Αγίου στην συλλογική Εκκλησιαστική συνείδηση ανά τον κόσμο;
Να αναφερθούμε στο ότι από τους συνεργάτες και διακονούντες εις τον Ι.Ναός μας έγιναν οι φιλότιμες προσπάθειες και μερίμνησαν εν έτει 1895, χωρίς τα υφιστάμενα σύγχρονα επικοινωνιακά και συγκοινωνιακά μέσα , προκειμένου να γραφεί και συνταχθεί η θαυμάσια ακολουθία του Αγίου από του εφησυχάζοντος Μητροπολίτου πρώην Καρπάθου και Κάσσου κ.κ. Νείλου μονάζοντος τότε εις το Αγιόνυμον Όρος της Θεοτόκου;
Να αναφερθούμε στο γεγονός ότι ο Άγιος σε όλες τις τότε ιστορικές απεικονίσεις, σύγχρονες με τον καιρό της ανακηρύξεώς του τον ιστορούν να αναβαστά στο χέρι του κλάδο ελαίας. Μήπως οι Αγιογράφοι επηρεάσθηκαν από το υφιστάμενο τοπικά-φυσικό περιβάλλον; Μα η ελαία δεν είναι εγχώριο προϊόν του Ναυπλίου. μάλλον θα έπρεπε να τον ζωγραφίσουν να βαστά κλάδο φοινίκων, αφού πλεονάζαν και πλεονάζουν με το παραπάνω στο Ναύπλιο τότε και τώρα.
Να αναφερθούμε στη θέση που υπέχει η Ελαία στις καρδιές των ενοριτών, νέων και ηλικιωμένων που αναθυμούνται στις νοσταλγικές συζητήσεις τους το πώς παίζανε ανέμελα παιδιά σε παλαιές έποχές δίπλα από τον γέρικο κορμί της ή το πώς βιώνανε την γλυκιά ανάσταση ακούγουντας το «Χριστός Ανέστη» κάτω από τους, ως φτερούγες στοργικής μητέρας, κλάδους της;
Αξιοσημείωτη, άλλωστε, είναι μία παλαιά τοιχογραφία του Ι.Ναού (1904) στην οποία αγιογράφος ,πιστὸς συνεχιστὴς της προφορικής Εκκλησιαστικής παράδοσης, λίγο καιρὸ μετά από την επίσημη ανακήρυξη του Αγίου Αναστασίου,(1895)τον ιστορεί δίπλα από τον Ι.Ναό μας και την Ιερή Ελαία αναβαστώντας επίσης κλάδο ελαίας ,όπου και μαρτύρησε από τους Τούρκους.
Παραθέτουμε επίσης για καλύτερη κατανόηση του μηνύματος της ελαίας και δύο ωραία μεγαλυνάρια του μαρτυρίου του Αγίου με την ευχή η ζωή μας να μοιάζει με την ελιά που μπορεί κάποτε να συνθλίβεται στις μυλόπετρες των προβλημάτων, δυσκολιών και πειρασμών που συναντούμε στην πορεία μας, αλλά τότε είναι ακριβώς που βγάζει τον καλύτερο και ευλογημένο καρπό της.
«Έλαιον ειρήνης θυσίαν αινέσεως
Χαίροις ὡς ἐλαίας πραϋς καρπός, ἐν μέσῳ ἀθέων συμπληγάδων ἀγαρηνών. Χαίροις Ἀργολίδος ὁ ἔνδοξος προστάτης, ὡς εὔσκιος ἐλαία σκεπάζων ἅπαντας.
Χαίροις Ἀναστάσιε ἀθλητὰ καὶ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας θεῖος καρπός. Χαίροις τῶν ἀπίστων ἐμπαίξας τὴν μανίαν καὶ σύνεγγυς ἐλαίας λαβὼν τὸν στέφανον.
Αριθ. 202306/3584
Περί κηρύξεως ιστορικών και αιωνόβιων δένδρων ως διατηρητέων μνημείων της Φύσεως.
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Έχοντες υπ’όψη:
1.τας διατάξεις του άρθρ. 3. παρ.3 του Ν.Δ. 996/1971 δι’ουαντικατεστάθησαν αι διατάξεις του άρθρ. 78 του Ν.Δ. 86/1969 «περί Δασικού κώδικος» και
2.Τας σχετικάς προτάσεις των Αρμοδίων Περιφεριακών Αρχών, αποφασίζομεν:
Κηρύσσομεν ως διατηρητέα μνημεία της φύσεως τα κάτωθι ιστορικά και αιωνόβια δένδρα….
5.Έν άτομον ελαίας φυομένης εις την πλατείαν Παναγίας της πόλεως Ναυπλίου, εις την οποίαν απηγχονήσθη υπό των Τούρκων ο Πολιούχος της πόλεως Άγιος Αναστάσιος.(τη 1.2.1655).
…
Η παρούσα δημοσιευθήτω δια της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.
Εν Αθήναις τη 18 Ιουνίου 1977
Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ
