Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ
του Δημήτρη Μιχαλόπουλου
Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε γεγονός κορυφαίο όσον αφορά τη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία του κόσμου μας. Στην πραγματικότητα, η σημασία της ήτανε μεγαλύτερη από εκείνη των γεγονότων των ετών 1789-1792 στη Γαλλία. Και τούτο, διότι η πτώση της γαλλικής μοναρχίας δεν επέφερε καμία ευρύτερης σημασίας αλλαγή στον χάρτη της Ευρώπης, ενώ, αντίθετα, η Ελληνική Επανάσταση προξένησε αλλαγές ο αντίκτυπος των οποίων συνεχίζεται έως τις ημέρες μας. Ό,τι λοιπόν έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η επισήμανση των παραγόντων η δράση των οποίων κυοφόρησε τη Μεγάλη Αλλαγή του 1821.
Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε γεγονός κορυφαίο όσον αφορά τη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία του κόσμου μας. Στην πραγματικότητα, η σημασία της ήτανε μεγαλύτερη από εκείνη των γεγονότων των ετών 1789-1792 στη Γαλλία. Και τούτο, διότι η πτώση της γαλλικής μοναρχίας δεν επέφερε καμία ευρύτερης σημασίας αλλαγή στον χάρτη της Ευρώπης, ενώ, αντίθετα, η Ελληνική Επανάσταση προξένησε αλλαγές ο αντίκτυπος των οποίων συνεχίζεται έως τις ημέρες μας. Ό,τι λοιπόν έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η επισήμανση των παραγόντων η δράση των οποίων κυοφόρησε τη Μεγάλη Αλλαγή του 1821.
 |
| Απεικόνιση του Θ.Κολοκοτρώνη |
Ποιοι ήταν οι παράγοντες αυτοί; Η συμβατική ιστοριογραφία σαφώς εμμένει στις επί τέσσερις, περίπου, αιώνες (1453-1821) συνεχείς προσπάθειες των Ελλήνων να αποτινάξουνε τον οθωμανικό ζυγό. Σήμερα, η άποψη αυτή τείνει να θεωρηθεί έωλη – αλλά αυτό είναι λάθος. Πράγματι το ελληνικό στοιχείο ξεσηκωνόταν κάθε τόσο με σκοπό να αποτινάξει την κυριαρχία της Υψηλής Πύλης, αλλά –δυστυχώς!- οι ξεσηκωμοί αυτοί δεν μπορούσανε να γενικευθούν: Οι εξεγέρσεις, πράγματι, γίνονταν κυρίως λόγω της υποκίνησης ευρωπαϊκών Δυνάμεων, της Βενετίας και, ακόμη, της Ισπανίας αρχικώς και της Ρωσίας στη συνέχεια. Η κατάσταση, από την άλλη πλευρά, των Ελλήνων, ιδίως στις άγονες αγροτικές περιοχές, ήταν οικτρή: Όσον αφορά αυτό, μετά τη δημοσίευση εγγράφων που βρίσκονται σε μεγάλες αρχειακές συλλογές της Δυτικής Ευρώπης, αμφιβολία δεν μπορεί να υπάρξει. Κατά πόσον, όμως, οι Έλληνες, έστω και καταβάλλοντας το τίμημα της ίδιας τους της ζωής, ήτανε σε θέση να ελευθερωθούν – ε, αυτό είναι κάτι που εκ των πραγμάτων παρέμενε βυθισμένο σε αμφιβολία φριχτή.
Στην πραγματικότητα, το πρώτο επαναστατικό κίνημα που αυθορμήτως και οργανωμένα ξέσπασε στην Ελλάδα ήταν εκείνο των Κολοκοτρωναίων στον Μοριά κατά τα πρώτα έτη του 19ου αιώνα. Η σύνδεση του κινήματος αυτού με γενικευμένη προσπάθεια επικεφαλής της οποίας ήτανε ήδη ο Ιωάννης Καποδίστριας καθόλου δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το κίνημα όμως των Κολοκοτρωναίων είχε σαφή χαρακτηριστικά που ήδη έδιναν τον τόνο στην τάση ανεξαρτοποίησης του Ελληνικού Λαού. Τα χαρακτηριστικά αυτά υπήρξανε τα ακόλουθα:
Στην πραγματικότητα, το πρώτο επαναστατικό κίνημα που αυθορμήτως και οργανωμένα ξέσπασε στην Ελλάδα ήταν εκείνο των Κολοκοτρωναίων στον Μοριά κατά τα πρώτα έτη του 19ου αιώνα. Η σύνδεση του κινήματος αυτού με γενικευμένη προσπάθεια επικεφαλής της οποίας ήτανε ήδη ο Ιωάννης Καποδίστριας καθόλου δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το κίνημα όμως των Κολοκοτρωναίων είχε σαφή χαρακτηριστικά που ήδη έδιναν τον τόνο στην τάση ανεξαρτοποίησης του Ελληνικού Λαού. Τα χαρακτηριστικά αυτά υπήρξανε τα ακόλουθα:
 |
| Η σημαία του Π.Ν. της Ρωσίας |
Α. Ο ψυχικός δεσμός με τη Ρωσία, ο οποίος έγινε εμφανής ευθύς μόλις οι Κολοκοτρωναίοι υψώσανε τη σημαία με τον σταυρό του Αγίου Ανδρέα, που, ως γνωστόν, ήταν το έμβλημα του πολεμικού Ναυτικού της αυτοκρατορικής Ρωσίας.
Β. Η έμπρακτη καταφορά κατά των στοιχείων εκείνων –ακόμη και κληρικών- του πληθυσμού της Πελοποννήσου μας τα οποία είχανε αποδειχτεί ερείσματα της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα.
Γ. Συνέπεια όμως της καταφοράς αυτής υπήρξε –δυστυχώς!- η συμμετοχή του χριστιανικού πληθυσμού του Μοριά στην καταδίωξη των Κολοκοτρωναίων από τις
οθωμανικές αρχές. Το ότι στην κινητοποίηση αυτή δραστικώς συνέβαλαν τα μέτρα καταναγκασμού/πειθαναγκασμού της Υψηλής Πύλης είναι πέρα από κάθε αμφιβολία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο Οθωμανός αξιωματούχος που ξεσήκωσε κατά των επαναστατών τους Χριστιανούς αγρότες έφερε –σκοπίμως ή μη- το όνομα... Ιησούς (Ισά μπουλούκμπασης). Το θέμα όμως παραμένει ότι λόγω της συμμετοχής των Ελλήνων χωρικών στην προσπάθεια εξόντωσης των Κολοκοτρωναίων, ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης βρέθηκε στην ανάγκη να φύγει από τον Μοριά και να καταφύγει στα Επτάνησα. Εκεί η ψυχοσύνθεσή του μεταβλήθηκε. Συνέχισε, πράγματι, να επιδιώκει την απελευθέρωση της πατρίδας του, αλλά είχε υιοθετήσει πια διάθεση σαφέστατα φιλοσοφική. Απέφυγε κατά τη μεγάλη Επανάσταση του 1821 να εμπλακεί σε σκοτωμούς («ὡς ἄνθρωπος ἐλεεινολογοῦσα τὴν σφαγήν») και τελικώς, μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, είπε το περίφημο και βαθύτατα ορθό: «Τώρα ὁποῦ ἐνικήσαμεν, ὁποῦ ἐτελειώσαμεν μὲ καλὸ τὸν πόλεμόν μας, τὴν Ἐπανάστασή μας, μακαριζόμεθα, ἐπαινώμεθα. Ἂν δὲν εὐτυχούσαμε [ὅμως], ἠθέλαμε τρώγει κατάρες, ἀναθέματα». Και το άλλο, το ακόμη ωραιότερο: «Ὁ κόσμος μᾶς ἔλεγε τρελ[λ]ούς». Και επειδή ήταν «τρελλοί», τους κυνήγησαν και σκότωσαν τον αδερφό του, τον περίφημο Ζορμπά, του οποίου το όνομα οικειοποιήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης, στο βιβλίο του Βίος καὶ πολιτεία τοῦ Ἀλέξη Ζορμπᾶ... Για αυτό και η αποστροφή του προς κάθε είδος δημοκρατικής διακυβέρνησης υπήρξε παροιμιώδης: «...Ἄκουε ὁ κόσμος τὸ Σύνταγμα καὶ δὲν ἤξερε πὼς εἶναι Σύντριμμα...». Και φυσικά ήταν ο πρώτος και ο μόνος που διακήρυξε : «Ἡ [ἑλληνικὴ] γῆ εἶναι ὑποθηκευμένη εἰς τοὺς Ἄγγλους δανειστάς».
Β. Η έμπρακτη καταφορά κατά των στοιχείων εκείνων –ακόμη και κληρικών- του πληθυσμού της Πελοποννήσου μας τα οποία είχανε αποδειχτεί ερείσματα της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα.
Γ. Συνέπεια όμως της καταφοράς αυτής υπήρξε –δυστυχώς!- η συμμετοχή του χριστιανικού πληθυσμού του Μοριά στην καταδίωξη των Κολοκοτρωναίων από τις
οθωμανικές αρχές. Το ότι στην κινητοποίηση αυτή δραστικώς συνέβαλαν τα μέτρα καταναγκασμού/πειθαναγκασμού της Υψηλής Πύλης είναι πέρα από κάθε αμφιβολία. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο Οθωμανός αξιωματούχος που ξεσήκωσε κατά των επαναστατών τους Χριστιανούς αγρότες έφερε –σκοπίμως ή μη- το όνομα... Ιησούς (Ισά μπουλούκμπασης). Το θέμα όμως παραμένει ότι λόγω της συμμετοχής των Ελλήνων χωρικών στην προσπάθεια εξόντωσης των Κολοκοτρωναίων, ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης βρέθηκε στην ανάγκη να φύγει από τον Μοριά και να καταφύγει στα Επτάνησα. Εκεί η ψυχοσύνθεσή του μεταβλήθηκε. Συνέχισε, πράγματι, να επιδιώκει την απελευθέρωση της πατρίδας του, αλλά είχε υιοθετήσει πια διάθεση σαφέστατα φιλοσοφική. Απέφυγε κατά τη μεγάλη Επανάσταση του 1821 να εμπλακεί σε σκοτωμούς («ὡς ἄνθρωπος ἐλεεινολογοῦσα τὴν σφαγήν») και τελικώς, μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, είπε το περίφημο και βαθύτατα ορθό: «Τώρα ὁποῦ ἐνικήσαμεν, ὁποῦ ἐτελειώσαμεν μὲ καλὸ τὸν πόλεμόν μας, τὴν Ἐπανάστασή μας, μακαριζόμεθα, ἐπαινώμεθα. Ἂν δὲν εὐτυχούσαμε [ὅμως], ἠθέλαμε τρώγει κατάρες, ἀναθέματα». Και το άλλο, το ακόμη ωραιότερο: «Ὁ κόσμος μᾶς ἔλεγε τρελ[λ]ούς». Και επειδή ήταν «τρελλοί», τους κυνήγησαν και σκότωσαν τον αδερφό του, τον περίφημο Ζορμπά, του οποίου το όνομα οικειοποιήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης, στο βιβλίο του Βίος καὶ πολιτεία τοῦ Ἀλέξη Ζορμπᾶ... Για αυτό και η αποστροφή του προς κάθε είδος δημοκρατικής διακυβέρνησης υπήρξε παροιμιώδης: «...Ἄκουε ὁ κόσμος τὸ Σύνταγμα καὶ δὲν ἤξερε πὼς εἶναι Σύντριμμα...». Και φυσικά ήταν ο πρώτος και ο μόνος που διακήρυξε : «Ἡ [ἑλληνικὴ] γῆ εἶναι ὑποθηκευμένη εἰς τοὺς Ἄγγλους δανειστάς».
Η Μεγάλη Επανάσταση
 |
| ο Αγ. Διονύσιος ("ο σκυλόσοφος") |
Δεν υπήρξαν, πριν από την επανάσταση των Κολοκοτρωναίων, άλλα απελευθερωτικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο; Βεβαίως υπήρξαν. Το κίνημα του Διονύσιου, πρώην μητροπολίτη Λαρίσης-Τρίκκης, κατά τις αρχές του 17ουαιώνα, αποτελεί την πιο γνωστή περίπτωση. Όπως όμως επισημάνθηκε, αυτά πρέπει να θεωρηθούν μάλλον ως ανοργάνωτες εξεγέρσεις χωρικών με ειδικούς, πολύ περιορισμένους στόχους παρά ως πραγματικές επαναστάσεις. Η Επανάσταση του 1821 όμως υπήρξε κάτι τελείως διαφορετικό. Η Εταιρεία (που συμβατικώς αλλά μάλλον σφαλερώς ονομάζεται «Φιλική») έπαιξε μεγάλο ρόλο στην προετοιμασία και ευόδωσή της. Υπήρξαν όμως, σε διεθνές πεδίο, και ροπές ισχυρότατες που επηρέασαν την εξέγερση. Οι ροπές αυτές υπήρξαν οι ακόλουθες:
 |
Διονύσιος ο φιλόσοφοςΜαρμάρινη προτομή. Φέρει την επιγραφή: «ΤΡΙΚΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ ΑΝΑΚΤΗΣΕΙ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΝ 1801» Φιλοτεχνήθηκε από τον Κλ. Λουκόπουλο το 1947. Βρίσκεται στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης στα Τρίκαλα |
α) Η προσπάθεια των Βρεταννών να αποτρέψουν την κάθοδο των Ρώσων και, γενικότερα, των Σλάβων στις ακτές της Μεσογείου (ενδεχόμενο ορατό ήδη από την εποχή του Πέτρου Α΄ του Μεγάλου), εφόσον η κάθοδος αυτή θα επέφερε την ανέλιξη της Ρωσίας σε Δύναμη κυρίαρχη του ευρασιατικού χώρου. Φαινομενικώς παράδοξο είναι ότι ακριβώς οι Βρεταννοί είχαν ευνοήσει και καθοδηγήσει τον είσπλου ρωσικών πολεμικών πλοίων στο Αιγαίο πέλαγος το 1768. Τώρα όμως, οπότε η ρωσική ισχύς φαινόταν ακατάβλητη, έπρεπε να δημιουργηθεί ανεξάρτητο Κράτος Χριστιανών Ορθοδόξων αλλά όχι Σλάβων, το οποίο θα δρούσε ως ‘εμβόλιο’ κατά των σλαβικών λαών που στα Βαλκάνια ήδη έφταναν στα παράλια της Μεσογείου.
β) Η βούληση χρηματιστηριακών κύκλων του Λονδίνου να έχουν «δική τους» εμπορική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο. Προσφάτως (κυρίως χάρη στον Σπύρο Χατζάρα) καταδείχτηκε ο ρόλος της Levant Company (Εταιρείας της [Εγγύς] Ανατολής) στην προετοιμασία της ‘απελευθέρωσης’ του ελλαδικού χώρου. Αυτό –όπως ήδη υπογραμμίστηκε- είχε εμμέσως και σαφώς επισημανθεί ήδη από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αλλά κανένας έως τώρα δεν έχει δώσει στο όλο ζήτημα με την προσοχή που επιβάλλεται.
γ) Η συνωμοτική δράση Ελλήνων με επικεφαλής τον Ιωάννη Καποδίστρια, η αρχή της οποίας (πάλι χάρη στον Σπύρο Χατζάρα) είναι πια γνωστό ότι άρχισε πολύ πριν από το 1814 (συμβατική χρονολογία ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας).
Το Ελληνικό ΈθνοςΗ αφήγηση, στα πλαίσια αυτής της διάλεξης, των γεγονότων της Επανάστασης δεν έχει λόγο. Οφείλει κανείς όμως να απαντήσει σε καίριας σημασίας ερώτημα: Υπήρχε πριν από το 1821 Ελληνικό Έθνος ή, μήπως, δημιουργήθηκε ακριβώς χάρη στην οριστική απελευθέρωση της νότιας εσχατιάς της Χερσονήσου του Αίμου το 1829; Το ερώτημα έχει σημασία, διότι Γαλλικό Έθνος πριν από τα γεγονότα του 1789 στο Παρίσι ουσιαστικώς δεν υπήρχε. Η Γαλλική Επανάσταση, πράγματι, υπήρξε το γεγονός που ‘κυοφόρησε’ το Έθνος των Γάλλων – και μάλιστα με διαδικασία εξαιρετικά επώδυνη, που δεν ολοκληρώθηκε παρά κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Εδώ η απάντηση επιβάλλεται κατηγορηματική: Ναί. Ελληνικό Έθνος υπήρχε πριν από το 1821. Και η απάντηση αυτή ισχύει είτε στην περίπτωση κατά την οποία εκλάβει κανείς ως χρονολογία γέννησης του Έθνους μας την κατά το 1261 εκδίωξη των Φράγκων από την Κωνσταντινούπολη ή και, ακόμα, εάν θεωρήσει κανείς ότι το σύγχρονο Ελληνικό Έθνος αποτελεί εξέλιξη των «Ρωμαίων» του Μεσαίωνα. Όπως και να είναι όμως, η διακήρυξη κατά την εποχή των Παλαιολόγων «Ἕλληνες γὰρ τὸ γένος ἐσμὲν» συνιστά απόδειξη ύπαρξης Ελληνικού Έθνους τουλάχιστον από τα τέλη του Μεσαίωνα και μετά.
Ποια είναι όμως η βαθύτερη υφή του νεότερου και σύγχρονου Ελληνικού Έθνους; Εδώ χρειάζεται να ανατρέξουμε στο πρώτο Ελληνικό σύνταγμα, εκείνο της Επιδαύρου των αρχών του έτους 1822 και να προβάλουμε τον θρησκευτικό χαρακτήρα της βάσης πάνω στην οποία σχηματίστηκε το Ελληνικό Έθνος. Και για να γίνει σαφές αυτό, σπεύδω να σας δώσω τον χαρακτηρισμό του ίδιου του Καποδίστρια: «Έλληνας είναι οποιοσδήποτε και σε οποιοδήποτε σημείο της οθωμανικής επικράτειας και αν κατοικεί, εφόσον υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και μιλάει ελληνικά». Τον ορισμό αυτόν έμελλε αργότερα να τον συμπληρώσει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, όταν, λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, διακήρυξε: «Έλληνας είναι όποιος υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και, κατά συνέπεια, θα μιλήσει ελληνικά». Ο θρησκευτικός ή και –γιατί όχι;- ‘εκκλησιαστικός’, κατά βάση, χαρακτήρας της συγκρότησης του Νεότερου και Σύγχρονου Ελληνικού Έθνους είναι, ελπίζω, σαφής παρά τα διάφορα που ιδίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες λέγονται και ασυστόλως διακηρύσσονται ιδίως στη χώρα μας. Και εδώ πρέπει να τονιστεί το εξής:
Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι θα αμφισβητούσαν τη δυνατότητα σύμπηξης εθνικής οντότητας πάνω σε βάση θρησκευτική. Η εμπειρία όμως της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Ελληνικού Έθνους (συμβατικώς γνωστής ως Βυζαντινής) απέδειξε ότι αυτό είναι σαφώς δυνατόν να γίνει, εφόσον το πλαίσιο της θρησκείας παραμένει ισχυρό και αδιατάρακτο. Και υπενθυμίζω εδώ πως, όταν όμως ιδρύθηκε το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, η θεμελίωση της νομοθεσίας του επιτεύχθηκε ακριβώς πάνω στους νόμους των ἀειμνήστων ἡμῶν χριστιανῶν αὐτοκρατόρων,δηλαδή των πιστῶν ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ βασιλέων και αυτοκρατόρων. Αυτό σήμερα έχει ξεχαστεί – κακώς, κάκιστα, με αποτελέσματα εν πολλοίς τα όσα βλέπουμε να γίνονται και γύρω μας αλλά και πάνω μας. Και για να κλείσουμε αυτό το πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας μας, καλό είναι να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχει και Άγιος Αχμέτ, στη μνήμη του οποίου γίνεται τιμητική αναφορά από την Εκκλησία μας ακριβώς κατά την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου).
γ) Η συνωμοτική δράση Ελλήνων με επικεφαλής τον Ιωάννη Καποδίστρια, η αρχή της οποίας (πάλι χάρη στον Σπύρο Χατζάρα) είναι πια γνωστό ότι άρχισε πολύ πριν από το 1814 (συμβατική χρονολογία ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας).
Το Ελληνικό ΈθνοςΗ αφήγηση, στα πλαίσια αυτής της διάλεξης, των γεγονότων της Επανάστασης δεν έχει λόγο. Οφείλει κανείς όμως να απαντήσει σε καίριας σημασίας ερώτημα: Υπήρχε πριν από το 1821 Ελληνικό Έθνος ή, μήπως, δημιουργήθηκε ακριβώς χάρη στην οριστική απελευθέρωση της νότιας εσχατιάς της Χερσονήσου του Αίμου το 1829; Το ερώτημα έχει σημασία, διότι Γαλλικό Έθνος πριν από τα γεγονότα του 1789 στο Παρίσι ουσιαστικώς δεν υπήρχε. Η Γαλλική Επανάσταση, πράγματι, υπήρξε το γεγονός που ‘κυοφόρησε’ το Έθνος των Γάλλων – και μάλιστα με διαδικασία εξαιρετικά επώδυνη, που δεν ολοκληρώθηκε παρά κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Εδώ η απάντηση επιβάλλεται κατηγορηματική: Ναί. Ελληνικό Έθνος υπήρχε πριν από το 1821. Και η απάντηση αυτή ισχύει είτε στην περίπτωση κατά την οποία εκλάβει κανείς ως χρονολογία γέννησης του Έθνους μας την κατά το 1261 εκδίωξη των Φράγκων από την Κωνσταντινούπολη ή και, ακόμα, εάν θεωρήσει κανείς ότι το σύγχρονο Ελληνικό Έθνος αποτελεί εξέλιξη των «Ρωμαίων» του Μεσαίωνα. Όπως και να είναι όμως, η διακήρυξη κατά την εποχή των Παλαιολόγων «Ἕλληνες γὰρ τὸ γένος ἐσμὲν» συνιστά απόδειξη ύπαρξης Ελληνικού Έθνους τουλάχιστον από τα τέλη του Μεσαίωνα και μετά.
Ποια είναι όμως η βαθύτερη υφή του νεότερου και σύγχρονου Ελληνικού Έθνους; Εδώ χρειάζεται να ανατρέξουμε στο πρώτο Ελληνικό σύνταγμα, εκείνο της Επιδαύρου των αρχών του έτους 1822 και να προβάλουμε τον θρησκευτικό χαρακτήρα της βάσης πάνω στην οποία σχηματίστηκε το Ελληνικό Έθνος. Και για να γίνει σαφές αυτό, σπεύδω να σας δώσω τον χαρακτηρισμό του ίδιου του Καποδίστρια: «Έλληνας είναι οποιοσδήποτε και σε οποιοδήποτε σημείο της οθωμανικής επικράτειας και αν κατοικεί, εφόσον υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και μιλάει ελληνικά». Τον ορισμό αυτόν έμελλε αργότερα να τον συμπληρώσει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, όταν, λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, διακήρυξε: «Έλληνας είναι όποιος υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και, κατά συνέπεια, θα μιλήσει ελληνικά». Ο θρησκευτικός ή και –γιατί όχι;- ‘εκκλησιαστικός’, κατά βάση, χαρακτήρας της συγκρότησης του Νεότερου και Σύγχρονου Ελληνικού Έθνους είναι, ελπίζω, σαφής παρά τα διάφορα που ιδίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες λέγονται και ασυστόλως διακηρύσσονται ιδίως στη χώρα μας. Και εδώ πρέπει να τονιστεί το εξής:
Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι θα αμφισβητούσαν τη δυνατότητα σύμπηξης εθνικής οντότητας πάνω σε βάση θρησκευτική. Η εμπειρία όμως της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Ελληνικού Έθνους (συμβατικώς γνωστής ως Βυζαντινής) απέδειξε ότι αυτό είναι σαφώς δυνατόν να γίνει, εφόσον το πλαίσιο της θρησκείας παραμένει ισχυρό και αδιατάρακτο. Και υπενθυμίζω εδώ πως, όταν όμως ιδρύθηκε το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, η θεμελίωση της νομοθεσίας του επιτεύχθηκε ακριβώς πάνω στους νόμους των ἀειμνήστων ἡμῶν χριστιανῶν αὐτοκρατόρων,δηλαδή των πιστῶν ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ βασιλέων και αυτοκρατόρων. Αυτό σήμερα έχει ξεχαστεί – κακώς, κάκιστα, με αποτελέσματα εν πολλοίς τα όσα βλέπουμε να γίνονται και γύρω μας αλλά και πάνω μας. Και για να κλείσουμε αυτό το πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας μας, καλό είναι να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχει και Άγιος Αχμέτ, στη μνήμη του οποίου γίνεται τιμητική αναφορά από την Εκκλησία μας ακριβώς κατά την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου).
 |
| Klemens von Metternich |
Άφησα τελευταίο τον πυρήνα της αποψινής μου διάλεξης· τη διαμάχη, συγκεκριμένα, του Ιωάννη Καποδίστρια με τον πρίγκηπα Κλήμη φον Μέττερνιχ, ηγετική προσωπικότητα της αυστριακής αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Εδώ και δεκαετίες πολλές είναι γνωστό ότι ο Καποδίστριας είχε αναλάβει ρόλο ηγετικό όσον αφορά την απελευθέρωση του Ελληνικού Γένους· δεν είχε γίνει κατανοητό όμως το πόσο ευρύς υπήρξε ο ρόλος του αυτός. Ο πρώτος που αυτό το τόνισε υπήρξε –όσο παράξενο και αν αυτό ακούγεται- ο Χένρυ Κίσσινγκερ.
Ο Κίσσινγκερ είναι –και αυτό είναι κάτι που καθόλου δεν πρέπει να λησμονηθεί- θαυμαστής του Μέττερνιχ, τον οποίο θεωρεί πρότυπό του. Το πρώτο του μεγάλο βιβλίο λοιπόν είναι ακριβώς αφιερωμένο στην προσπάθεια του Μέττερνιχ να εξοντώσει τον Καποδίστρια, τον οποίο ορθώς θεωρούσε κύριο εκπρόσωπο του Πανελληνισμού, της προσπάθειας δηλαδή συνένωσης όλων των Ελλήνων σε ανεξάρτητο Κράτος. (Το βιβλίο αυτό μετέφρασα εγώ στα ελληνικά και εκδόθηκε πριν από αρκετά χρόνια από τις εκδόσεις «Παπαζήσης».)
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε φύση κατά βάση θρησκευτική. Αυτό είναι κάτι που πρέπει εξ αρχής να τονίζεται. Προερχόταν –σύμφωνα με την καθιερωμένη άποψη- από οικογένεια εξιταλισμένων Σλάβων της Σλοβενίας, οι οποίοι τελικώς εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα, πήρανε τίτλο ευγένειας από τον δόγη της Βενετίας και τελικώς εγκατέλειψαν τον Ρωμαιοκαθολικισμό και έγιναν ορθόδοξοι. (Υπενθυμίζω εδώ ότι στενή συγγενής του Καποδίστρια είχε γίνει καλόγρια.) Σύμφωνα πάντως με τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας, η οικογένεια Καποδίστρια πιθανόν να είχε ρίζες βυζαντινές· αρχικώς ονομάζονταν Νικηφορόπουλοι και, αφότου κατέφυγαν στη βενετική επικράτεια, εξιτάλισαν το όνομά τους σε Vittori (ιταλική μετάφραση του «Νικηφορόπουλος»). Τελικώς βέβαια πήρανε το όνομα Capo d’Istria, από την πόλη όπου αρχικώς εγκαταστάθηκαν. Το Capo d’Istria, που σήμερα ονομάζεται Koper, είναι το σπουδαιότερο λιμάνι της Σλοβενίας. (Εκεί όμως, έως και τις αρχές του 20ού αιώνα, ο πληθυσμός, στη συντριπτική του πλειοψηφία, μιλούσε ιταλικά.)
Όπως και να είναι, ο Καποδίστριας, μετά τη δημιουργία Ιονίου Κράτους κατά το 1800, σκέφτηκε ότι μόνος τρόπος απελευθέρωσης των Ελλήνων ήταν η έκρηξη ρωσοτουρκικού πολέμου. Για αυτό, μετά την ανάθεση σε αυτόν από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Α΄ καθηκόντων υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, προσπάθησε με κάθε τρόπο να συνδαυλίσει τη σύρραξη αυτήν και, συνακολούθως, τη με τη βοήθεια και υπό την προστασία της Ρωσίας επίτευξη της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Γένους. Αυτό ακριβώς προσπάθησε να αποτρέψει ο Μέττερνιχ και, σε πρώτη φάση, το επέτυχε.
Θα επιμείνω και πάλι στη διαφορά της προσωπικότητας αυτών των δύο ανδρών· και τούτο, διότι όπως ο ίδιος ο Μέττερνιχ είχε διακηρύξει, παντού και πάντοτε σε αυτόν τον κόσμο συγκρούονται δύο τύποι ανθρώπων: Μέττερνιχ και Καποδίστριες. Οι τύποι Μέττερνιχ (στους οποίους σαφώς συγκατελέγεται ο Κίσσινγκερ καθώς και κάποιος άλλος, στη Γαλλία αυτός, ο Ραϋμόν Αρόν) ενδιαφέρονται μόνο για αποτελέσματα απτά, χειροπιαστά· κατά συνέπεια, πλήρως αδιαφορούν για τους ηθικούς κανόνες, την εξύψωση του ανθρωπίνου γένους, την ευημερία των Λαών και, βεβαίως, τη Θρησκεία. Το μόνο το οποίο τους ενδιαφέρει είναι η κατοχύρωση και επαύξηση των προνομίων που απολαμβάνουνε αυτοί και τα αφεντικά τους. Υπενθυμίζω εδώ ότι ο Μέττερνιχ εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της οικογένειας των Ρότσιλντ, από τους οποίους δεχότανε μεγάλα χρηματικά δώρα, καθώς και ότι βασικός σκοπός της όλης δράσης του υπήρξε η ανάσχεση της Ρωσίας. Θεωρούσε, πράγματι, ότι το «μάντρωμα» στην Ανατολική Ευρώπη του μεγάλου Ορθόδοξου Κράτους αποτελούσε προϋπόθεση της –εννοείται πολυτελούς- επιβίωσης του ιδίου και των ομοίων του.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε φύση κατά βάση θρησκευτική. Αυτό είναι κάτι που πρέπει εξ αρχής να τονίζεται. Προερχόταν –σύμφωνα με την καθιερωμένη άποψη- από οικογένεια εξιταλισμένων Σλάβων της Σλοβενίας, οι οποίοι τελικώς εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα, πήρανε τίτλο ευγένειας από τον δόγη της Βενετίας και τελικώς εγκατέλειψαν τον Ρωμαιοκαθολικισμό και έγιναν ορθόδοξοι. (Υπενθυμίζω εδώ ότι στενή συγγενής του Καποδίστρια είχε γίνει καλόγρια.) Σύμφωνα πάντως με τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας, η οικογένεια Καποδίστρια πιθανόν να είχε ρίζες βυζαντινές· αρχικώς ονομάζονταν Νικηφορόπουλοι και, αφότου κατέφυγαν στη βενετική επικράτεια, εξιτάλισαν το όνομά τους σε Vittori (ιταλική μετάφραση του «Νικηφορόπουλος»). Τελικώς βέβαια πήρανε το όνομα Capo d’Istria, από την πόλη όπου αρχικώς εγκαταστάθηκαν. Το Capo d’Istria, που σήμερα ονομάζεται Koper, είναι το σπουδαιότερο λιμάνι της Σλοβενίας. (Εκεί όμως, έως και τις αρχές του 20ού αιώνα, ο πληθυσμός, στη συντριπτική του πλειοψηφία, μιλούσε ιταλικά.)
Όπως και να είναι, ο Καποδίστριας, μετά τη δημιουργία Ιονίου Κράτους κατά το 1800, σκέφτηκε ότι μόνος τρόπος απελευθέρωσης των Ελλήνων ήταν η έκρηξη ρωσοτουρκικού πολέμου. Για αυτό, μετά την ανάθεση σε αυτόν από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Α΄ καθηκόντων υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, προσπάθησε με κάθε τρόπο να συνδαυλίσει τη σύρραξη αυτήν και, συνακολούθως, τη με τη βοήθεια και υπό την προστασία της Ρωσίας επίτευξη της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Γένους. Αυτό ακριβώς προσπάθησε να αποτρέψει ο Μέττερνιχ και, σε πρώτη φάση, το επέτυχε.
Θα επιμείνω και πάλι στη διαφορά της προσωπικότητας αυτών των δύο ανδρών· και τούτο, διότι όπως ο ίδιος ο Μέττερνιχ είχε διακηρύξει, παντού και πάντοτε σε αυτόν τον κόσμο συγκρούονται δύο τύποι ανθρώπων: Μέττερνιχ και Καποδίστριες. Οι τύποι Μέττερνιχ (στους οποίους σαφώς συγκατελέγεται ο Κίσσινγκερ καθώς και κάποιος άλλος, στη Γαλλία αυτός, ο Ραϋμόν Αρόν) ενδιαφέρονται μόνο για αποτελέσματα απτά, χειροπιαστά· κατά συνέπεια, πλήρως αδιαφορούν για τους ηθικούς κανόνες, την εξύψωση του ανθρωπίνου γένους, την ευημερία των Λαών και, βεβαίως, τη Θρησκεία. Το μόνο το οποίο τους ενδιαφέρει είναι η κατοχύρωση και επαύξηση των προνομίων που απολαμβάνουνε αυτοί και τα αφεντικά τους. Υπενθυμίζω εδώ ότι ο Μέττερνιχ εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της οικογένειας των Ρότσιλντ, από τους οποίους δεχότανε μεγάλα χρηματικά δώρα, καθώς και ότι βασικός σκοπός της όλης δράσης του υπήρξε η ανάσχεση της Ρωσίας. Θεωρούσε, πράγματι, ότι το «μάντρωμα» στην Ανατολική Ευρώπη του μεγάλου Ορθόδοξου Κράτους αποτελούσε προϋπόθεση της –εννοείται πολυτελούς- επιβίωσης του ιδίου και των ομοίων του.
 |
| Iωάννης Καποδίστριας |
Τελείως αντίθετη ψυχοσύνθεση είχε ο Καποδίστριας. Φύση ασκητική καθώς ήταν, ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο για τα επέκεινα παρά για τα γήινα. Τον ένοιαζε, με λίγα λόγια, κυρίως το τι έμελλε να απολογηθεί μετὰ θάνατον ενώπιον του φοβεροῦ βήματος του Θεού. Και όσον αφορά τη συμβολή του στην πρόοδο και ευημερία των Ευρωπαϊκών Λαών υπενθυμίζω εδώ το πολίτευμα της Ελβετίας που αυτός συνέταξε και το οποίο (όπως μας επισήμανε με το έργο της η καθηγήτρια Ελένη Κούκκου) υπήρξε αφετηρία της εκπληκτικής ευημερίας που έως τις ημέρες μας χαρακτηρίζει την Ελβετική Συνομοσπονδία. Και για να μη σας κουράζω, αρκούμαι να επισημάνω ότι κατά την κρίσιμη στιγμή της μεταξύ τους διαμάχης, ο Μέττερνιχ εξήγησε στον Καποδίστρια ότι ειδικώς το Κατὰ Ἰωάννην Ευαγγέλιο ήτανε «νόθο, ψεύτικο» και τον κάλεσε να το αποκηρύξει. Ο Καποδίστριας φαίνεται πως κάποια στιγμή, κουρασμένος από τον συνεχή αγώνα, έκανε πίσω - και ο Μέττερνιχ πίστεψε πως είχε νικήσει. Έκανε, όμως, λάθος: Τελικώς ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, χάρη στη μεγαλοφυία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη έξι μήνες μόνο μετά την έκρηξή της έπεσε στα χέρια των ξεσηκωμένων Ελλήνων η Τριπολιτσά και η οθωμανική κυριαρχία είχε πια σβήσει –και μάλιστα οριστικώς, όπως αργότερα αποδείχτηκε- στην Πελοπόννησο. Τελικώς νικητής υπήρξε ο Καποδίστριας.
* * *
Ιωάννης Καποδίστριας και Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Σε αυτούς οφείλεται η Ελευθερία του Ελληνικού Γένους. Και οι δυο τους, επιπλέον, ήταν ρωσόφιλοι· και τούτο, διότι σαφώς καταλάβαιναν το ευνόητο: Η Ρωσία και μόνον αυτή ήταν και είναι ο φυσικός σύμμαχος της Ελλάδας.
Οι Αγγλόφιλοι, προσδεδεμένοι στο άρμα των Ιουδαίων χρηματιστών του Λονδίνου, κατέστρεψαν τον Ελληνικό Στόλο κατά το 1831 και μετά δολοφόνησαν τον Καποδίστρια· και οφείλει κανείς να τονίσει στο σημείο αυτό όχι μόνο το ότι οι πραγματικοί φονιάδες του ακόμα παραμένουνε –δήθεν- άγνωστοι αλλά και ότι ο θάνατος του πρώτου μας Κυβερνήτη αποφασίστηκε από τους Αγγλόφιλους, ευθύς μετά τη δημοσίευση διατάγματος του Καποδίστρια, με το οποίο μπαίνανε ουσιαστικώς εκτός νόμου οι τότε μασωνικές στοές.
Ελπίζω ότι σεις το πιάσατε το υπονοούμενο. Όσο για τον Κολοκοτρώνη... τι να σας πω; Καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή επικαλέστηκε την παρέμβαση του αυτοκράτορα της Ρωσίας, και σώθηκε από τη λαιμητόμο μόνο και μόνο χάρη στον βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα, ο οποίος ήλθε εδώ κυρίως ως άνθρωπος των Αγγλοϊουδαίων, μα τελικώς, ευθύς μόλις κατάλαβε τι γίνεται, στράφηκε εναντίον τους.
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά...
... Όπως γνωστό είναι σε όλους μας το τι γίνεται σήμερα στον τόπο μας. Το Κράτος, το οποίο δημιούργησαν ο Καποδίστριας και ο Κολοκοτρώνης, μαζί με τις μυριάδες των Εθνομαρτύρων που παρέμειναν ανώνυμοι, πάει να καταστραφεί. Καλώ λοιπόν όλους μας, σήμερα, παραμονές του Ευαγγελισμού της Μεγαλόχαρης, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας όχι μόνο για να σώσουμε την Πατρίδα αλλά, κάνοντας την κρίση ευκαιρία, να πραγματώσουμε όσα στοχάστηκαν οι ήρωές μας, Κολοκοτρώνης και Καποδίστριας, αλλά δεν μπόρεσαν εκείνοι και τότε να πραγματοποιήσουν.
Ιωάννης Καποδίστριας και Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Σε αυτούς οφείλεται η Ελευθερία του Ελληνικού Γένους. Και οι δυο τους, επιπλέον, ήταν ρωσόφιλοι· και τούτο, διότι σαφώς καταλάβαιναν το ευνόητο: Η Ρωσία και μόνον αυτή ήταν και είναι ο φυσικός σύμμαχος της Ελλάδας.
Οι Αγγλόφιλοι, προσδεδεμένοι στο άρμα των Ιουδαίων χρηματιστών του Λονδίνου, κατέστρεψαν τον Ελληνικό Στόλο κατά το 1831 και μετά δολοφόνησαν τον Καποδίστρια· και οφείλει κανείς να τονίσει στο σημείο αυτό όχι μόνο το ότι οι πραγματικοί φονιάδες του ακόμα παραμένουνε –δήθεν- άγνωστοι αλλά και ότι ο θάνατος του πρώτου μας Κυβερνήτη αποφασίστηκε από τους Αγγλόφιλους, ευθύς μετά τη δημοσίευση διατάγματος του Καποδίστρια, με το οποίο μπαίνανε ουσιαστικώς εκτός νόμου οι τότε μασωνικές στοές.
Ελπίζω ότι σεις το πιάσατε το υπονοούμενο. Όσο για τον Κολοκοτρώνη... τι να σας πω; Καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή επικαλέστηκε την παρέμβαση του αυτοκράτορα της Ρωσίας, και σώθηκε από τη λαιμητόμο μόνο και μόνο χάρη στον βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα, ο οποίος ήλθε εδώ κυρίως ως άνθρωπος των Αγγλοϊουδαίων, μα τελικώς, ευθύς μόλις κατάλαβε τι γίνεται, στράφηκε εναντίον τους.
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά...
... Όπως γνωστό είναι σε όλους μας το τι γίνεται σήμερα στον τόπο μας. Το Κράτος, το οποίο δημιούργησαν ο Καποδίστριας και ο Κολοκοτρώνης, μαζί με τις μυριάδες των Εθνομαρτύρων που παρέμειναν ανώνυμοι, πάει να καταστραφεί. Καλώ λοιπόν όλους μας, σήμερα, παραμονές του Ευαγγελισμού της Μεγαλόχαρης, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας όχι μόνο για να σώσουμε την Πατρίδα αλλά, κάνοντας την κρίση ευκαιρία, να πραγματώσουμε όσα στοχάστηκαν οι ήρωές μας, Κολοκοτρώνης και Καποδίστριας, αλλά δεν μπόρεσαν εκείνοι και τότε να πραγματοποιήσουν.
Εἰ ὁ Θεὸς μεθ’ἡμῶν, οὐδεὶς καθ’ἡμῶν
