του Ηλία Καλογεράκη
Το Casus belli με την επέκταση των χωρικών μας στα 12 ναυτικά μίλια, οι παραβιάσεις του εναέριου μας χώρου στις περιοχές που αυτές γίνονται, οι γκρίζες ζώνες με τους βράχους και βραχονησίδες που οι Τούρκοι καθιέρωσαν, το όργωμα και οι βόλτες των Τουρκικών φρεγατών στην ελληνική επικράτεια και οι έρευνες των υδρογραφικών-ωκεανογραφικών σκαφών στη περιοχή του Αιγαίου και Καστελόριζου, δεν είναι παρά μόνο οι λεπτομέρειες ενός καλά μελετημένου και σκηνοθετημένου έργου με σκηνικό την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Α.Ο.Ζ.) και υπόθεση τη μελλοντική οικειοποίηση του ενδεχόμενου πλούτου που οι περιοχές αυτές στο υπέδαφος τους κρύβουν.
Ο κύριος λόγος της ελληνοτουρκικής διαφοράς φαίνεται πλέον καθαρά πως είναι η ύπαρξη ενεργειακών πόρων στη περιοχή. Όμως, οι ελληνικές κυβερνήσεις ουδέποτε ανακοίνωσαν επίσημα την οριοθέτηση της Α.Ο.Ζ. που εκτιμάται ότι θα μας απαλλάξει απ’ όλα αυτά τα επί μέρους προβλήματα. Ανεπίσημα βέβαια η χώρα μας έχει χαράξει τα όρια και έχει αναφέρει στίγματα κομματιών της, περίπτωση Νορβηγικού σκάφους που έκανε έρευνες νότια του Καστελόριζου το 1988.
Επίσης, τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με βάση την αρχή της ίσης απόστασης, εμφανίζονται ως υποθετικά όρια ΑΟΖ, όταν αυτή υιοθετηθεί, σε διεθνείς βάσεις δεδομένων στο διαδίκτυο, σε χάρτες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναγνωρίζουν, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας, δικαίωμα ΑΟΖ σε όλα τα ελληνικά νησιά.
Ως γνωστό, στη νέα Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (του 1982) αναφέρεται ρητά στο άρθρο 121, ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας γιατί η Τουρκία δεν μπορεί να προβάλλει τα ίδια επιχειρήματα που προβάλλει για δεκαετίες τώρα για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου. Ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Στο θέμα αυτό υπάρχει το προηγούμενο της Κούβας με τις ΗΠΑ όπου όταν οι ΗΠΑ καθόρισαν την ΑΟΖ των 200 νμ (1983) δεν είπαν στη Κούβα, που είναι ένα νησί 90 μίλια μακριά, ότι δεν δικαιούται ΑΟΖ και έκαναν την οριοθέτηση της με την μέθοδο της μέσης γραμμής. Επίσης, παρόλο ότι η Τουρκία ούτε προσυπέγραψε ούτε επικύρωσε τη νέα σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας, δηλ. δεν το αναγνωρίζει, εκμεταλλεύτηκε τις διατάξεις της και υιοθέτησε το 1986 ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα ερχόμενη σε συμφωνία με την τότε Σοβιετική Ένωση για τις επικαλυπτόμενες περιοχές.
Αργότερα η Τουρκία συμφώνησε και με την Βουλγαρία και την Ρουμανία για το ίδιο θέμα και οριοθέτησε ΑΟΖ χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής και με τα κράτη αυτά. Έτσι, ενώ η Τουρκία στην ημίκλειστη Μαύρη θάλασσα οριοθέτησε με όλα τα γειτονικά της κράτη ΑΟΖ και όχι υφαλοκρηπίδα, αρνείται επίμονα να κάνει το ίδιο στο Αιγαίο και Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Αυτό αναμφίβολα είναι ένα μεγάλο λάθος για την Τουρκία και ένα όπλο για μας, αφού εύλογα διερωτόμαστε: Πως είναι δυνατόν να αρνηθεί την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ελλάδα, όταν ήδη υπάρχει το προηγούμενο αυτό. Συνεπώς η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι όσον αφορά την ΑΟΖ, η θέση της είναι αδύναμη γι' αυτό και αποφεύγει συστηματικά να αναφερθεί σε αυτή.
Για το λόγο αυτό πρέπει να αποβάλουμε την εμμονή που έχουμε από τη δεκαετία του 70 ότι η μόνη μας διαφορά με την Τουρκία είναι η υφαλοκρηπίδα καθώς και την άποψη που κατά καιρούς εκφράζεται από μερικούς, πως πρέπει πρώτα να λύσουμε όλα τα προβλήματά μας με την Τουρκία και μετά να καθορίσουμε τα όρια της ελληνικής Α.Ο.Ζ. Αυτό δεν είναι μόνο σοβαρό λάθος, αλλά μπορεί να αποβεί και επιζήμιο σε βάθος χρόνου. Οφείλουμε να επισημάνουμε εδώ πως το καθεστώς της ΑΟΖ καλύπτει όλους τους φυσικούς πόρους, ζωντανούς και μη, ενώ η υφαλοκρηπίδα καλύπτει μόνο τους µη ζωντανούς πόρους. Επίσης μια άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι τα δικαιώματα ενός κράτους στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν εξορισμού και εξαρχής ενώ τα δικαιώματα στην ΑΟΖ ενεργοποιούνται μόνο όταν η ΑΟΖ υιοθετηθεί και ανακοινωθεί από το παράκτιο κράτος. Επομένως, το παράκτιο κράτος μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα χωρίς να έχει ΑΟΖ, ενώ το αντίστροφο δεν είναι δυνατόν. Συνεπώς η ΑΟΖ, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, δεν ανήκει από μόνη της στο παράκτιο κράτος αλλά πρέπει σαφώς να προσδιοριστεί απ ’αυτό. Αν τούτο δεν συμβεί, η ΑΟΖ απλά δεν υφίσταται η δε θαλάσσια περιοχή που δεν θα υιοθετηθεί ως ΑΟΖ, νομικά είναι μέρος της ανοικτής θάλασσας με ότι αυτό συνεπάγεται. Αυτός είναι και ο λόγος που η ΕΕ αναγνωρίζει μεν αλλά δεν ενθαρρύνει την υιοθέτηση ΑΟΖ στη Μεσόγειο για να έχουν τα αλιευτικά των χωρών της μεγαλύτερη έκταση να ψαρεύουν και επίσης είναι και ο λόγος για τον οποίο πρέπει να γίνει κάτι από μας πριν να είναι αργά.
O χάρτης που παρατίθεται δείχνει ξεκάθαρα την οριοθέτηση της AOZ της Ελλάδας με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και αρκεί μια μόνο ματιά για να αντιληφθεί κανείς το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας και τον λόγο που δεν επιθυμεί καμία διαπραγμάτευση με την Ελλάδα για την οριοθέτηση της AOZ. Από τον χάρτη αυτό εκτός της έκτασης, διαπιστώνουμε το τι το Καστελόριζο στερεί από την Τουρκία. Το Καστελόριζο που είναι ένα από τα 17 νησιά του συμπλέγματος κατοικείται και συνεπώς αναμφισβήτητα βάσει της νέας σύμβασης, δικαιούται να διαθέτει Α.Ο.Ζ αρκεί όμως να την προσδιορίσουμε. Το θέμα για τους Τούρκους είναι, ότι η θέση που βρίσκεται τους δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα γιατί το Καστελόριζο έχοντας δική του ΑΟΖ, αποτελεί σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο και συνεπώς η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Γι’ αυτό το λόγο η Τουρκία έχει ζητήσει από την Αίγυπτο να μη λάβει υπόψη το Καστελόριζο, στις διαπραγματεύσεις της με την Ελλάδα, ώστε να έχει και αυτή αφενός θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και αφετέρου μεγάλο μερίδιο στον υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής, που όπως διαφαίνεται είναι μεγάλος (λεκάνη Ηροδότου).
ΑΟΖ Κύπρου
Η Κυπριακή πλευρά από το 2003 έχει προσεγγίσει την ελληνική κυβέρνηση και έχει ζητήσει να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ, αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν άδραξε την τόσο μεγάλη ευκαιρία που θα δημιουργούσε ένα προηγούμενο για το Καστελόριζο και αρνήθηκε την οριοθέτηση με τη δικαιολογία: «Να μην προκαλέσουμε την Τουρκία»!
Μετά από αυτό, η Κυπριακή κυβέρνηση, πολύ σωστά κινούμενη, συμφώνησε τα όρια της ΑΟΖ με την Αίγυπτο (Ιούλιο 2005) και με τον Λίβανο (Ιανουάριο 2007), και τα καταχώρησε στον ΟΗΕ.
Αμέσως μετά η Κύπρος δημοπράτησε περιοχές της ΑΟΖ και άρχισε να εκχωρεί δικαιώματα για πετρελαϊκές έρευνες. Η Τουρκία, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε στην οριοθέτηση αυτή της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά την ενέργεια της Κύπρου την στήριξαν με δηλώσεις τους αξιωματούχοι ΟΗΕ, Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου. Αρχικά η Τουρκία άφησε να διαρρεύσει ότι το Κάιρο θα πάγωνε για τρία χρόνια τη συμφωνία που υπέγραψε με την Κύπρο, ότι ο Λίβανος έδωσε εξηγήσεις στην Τουρκία ότι «είμαστε πιστοί προς τα δικαιώματά σας» και ότι η Συρία και το Ισραήλ αρνήθηκαν να υπογράψουν μια τέτοια συμφωνία. Όμως αυτά ήταν λόγια της Τουρκικής προπαγάνδας. Χαρακτηριστικά θα αναφερθώ στη συνέντευξη του Ύπατου Αρμοστή της Βρετανίας στην Κύπρο την 14/12/2008 σε κυπριακή εφημερίδα, πού ανέφερε πως το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, όπως αυτά προκύπτουν από τη Σύμβαση. Επίσης ανέφερε πως: «Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και όλες οι άλλες χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Τέλος, πρόσφατα (17/12/2010) η Κύπρος υπέγραψε συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ και με το Ισραήλ και η Τουρκία αντέδρασε και πάλι με δηλώσεις αξιωματούχων.
Οι ενέργειες αυτές για την οριοθέτηση της Κυπριακής ΑΟΖ φέρνουν στο προσκήνιο και μας δείχνουν επίμονα την, για λόγους σκοπιμότητας, ξεχασμένη από τη χώρα μας AOZ. Έτσι η κυβέρνηση μας, τώρα που είμαστε στην χειρότερη από ποτέ οικονομική κατάσταση, δεν μπορεί πια να αγνοεί τη ρύθμιση αυτή του Δίκαιου της Θάλασσας που τόσο πολύ ευνοεί τη χώρα μας και πρέπει κάτι να κάνει. Η όποια καθυστέρηση είναι τελείως αδικαιολόγητη.
Ενέργειες για ΑΟΖ Ελλάδας
Από τη δεκαετία του 1980, η Ελλάδα είχε αναφέρει στη Τουρκία σε κάποιες μυστικές συνομιλίες, ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί να είναι μυστικές, να μιλήσουν για την AOZ. Δυστυχώς όμως, η τουρκική αντιπροσωπία αντέδρασε έντονα λέγοντας ότι το θέμα αυτό δεν μπορεί ποτέ να μπει στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων επειδή πλήττονται τα συμφέροντά της στο Αιγαίο. Λέγεται δε πως ζητήθηκε από την ελληνική πλευρά να μην επαναφέρει ποτέ το θέμα αυτό, κάτι που εκ των πραγμάτων, φαίνεται ότι έγινε αποδεκτό από όλες τις μετέπειτα Ελληνικές κυβερνήσεις! Η προηγούμενη κυβέρνηση (Καραμανλή), έστω και καθυστερημένα και με τα λάθη και παραλήψεις πού έγιναν, έκανε μια σωστή κίνηση. Κατάλαβε την αξία της AOZ και ξεκίνησε συνομιλίες με τα γειτονικά μας κράτη για να οριοθετήσει την AOZ.
ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Στο Ιόνιο η χώρα μας έχει από το 1977 οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα με την Ιταλία χρησιμοποιώντας έξη σημεία για προσδιορισμό του ορίου και συνεπώς θα είναι πολύ εύκολο, όταν υιοθετήσουμε την ΑΟΖ, να δηλώσουμε πως τα όρια της υφαλοκρηπίδας συμπίπτουν με αυτά της ΑΟΖ. Όμως, φαίνεται πως υπάρχει κάποια δυσκολία αφού φαίνεται πως η Ιταλία επιζητεί μια AOZ μεγαλύτερη από την υφαλοκρηπίδα της!
Η Αλβανία οριοθέτησε την υφαλοκρηπίδα της με την Ιταλία το 1992 χρησιμοποιώντας 17 σημεία και η μοναδική οριοθέτηση που έλειπε στην περιοχή ήταν μεταξύ της Αλβανίας και της χώρας μας. Έτσι η χώρα μας, πολύ ορθά πράττοντας, προσέγγισε την Αλβανία και οι αντιπροσωπείες των δύο πλευρών ξεκίνησαν το έργο τους στις 7/4/2007. Επειδή και οι δύο χώρες έχουν αναγνωρίσει και επικυρώσει τη νέα Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας (Mondego Bay,1982) η επίτευξη μιας συμφωνίας ήλθε γρήγορα. Οι δύο αντιπροσωπείες μετά από τέσσερις συναντήσεις κατέληξαν σε συμφωνία που την προσυπέγραψαν στις 19 Μαρτίου 2009 στα Τίρανα. Η συμφωνία αυτή αφορούσε τη χάραξη ενός συνόρου λαμβάνοντας υπόψη 150 σημεία, που ονομάστηκε «θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων». Αυτό σημαίνει ότι δεν προσδιορίζει μόνο το σύνορο των χωρικών υδάτων και της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, αλλά ότι θα χρησιμοποιείται και για κάθε άλλο μελλοντικό σύνορο θαλάσσιας ζώνης, π.χ. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, όποτε αυτή υιοθετηθεί.
Η μέθοδος που ακολουθήθηκε κατά την οριοθέτηση ήταν αυτή της μέσης γραμμής δηλ. γραμμής ίσης αποστάσεως από τις ακτές των δύο χωρών, μια μέθοδο που αποτελεί την πάγια ελληνική θέση για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Επίσης ακολουθήθηκε η φυσική ακτογραμμή των δύο χωρών, αφού όμως έκλεισαν (και αυτό αποτελεί σύννομη πρωτοτυπία) με ευθείες γραμμές όλοι οι κόλποι της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου και του Κόλπου της Κέρκυρας. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι η Αλβανία έκανε αποδεκτή τη θέση της Ελλάδας ότι όλα τα νησιά στην περιοχή έχουν θαλάσσιες ζώνες, όπως και οι ηπειρωτικές ακτές.
Για να ολοκληρωθεί όμως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Ιόνιο, μένει να προσδιοριστεί ένα μικρό μόνο κομμάτι που αποτελεί ένα τριεθνές σημείο που σκόπιμα, λόγω μη συμμετοχής της Ιταλίας στις διεργασίες, αφέθηκε να διευθετηθεί σε απώτερο χρόνο.
Όμως, η πολύ καλή οριοθέτηση, με την υποδειγματική αυτή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, δεν πρόλαβε να κυρωθεί από το Αλβανικό Κοινοβούλιο, αφού μετά από προσφυγή των Σοσιαλιστών (και βεβαίως δάκτυλο της Άγκυρας), το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε κάποια σημεία της αντισυνταγματικά. Οι πληροφορίες λένε ότι το μπλοκάρισμα αφορά το σημείο αναγνώρισης υφαλοκρηπίδας στις Διαπόντιες Νήσους, κάτι που θα αποτελούσε προηγούμενο σε πιθανή συμφωνία με την Τουρκία στο Αιγαίο.
Η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει κάθε σκέψη επαναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας, τονίζοντας ότι αυτή είναι αμοιβαία επωφελής, ότι έγινε ύστερα από μακροχρόνια διαπραγμάτευση με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και επιμένει πως η Αλβανία πρέπει να σεβαστεί τις υπογραφές της. Ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών κρατά χαμηλούς τόνους και τονίζει ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας παραμένουν ανοιχτοί. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, το θέμα συζητήθηκε και κατά την πρόσφατη επίσκεψη στη χώρα μας του γενικού γραμματέα του Αλβανικού υπουργείου Εξωτερικών, κ. Γκαζμέντ Τουρντίου.
Η σημασία της συμφωνίας είναι μεγάλη για μας, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που το θέμα των ενεργειακών πόρων βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Πρόσφατα ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, Γρ. Δελαβέκουρας, υπογράμμισε ότι αυτή είναι πολύ σημαντική για να μπορέσουν , οι δύο χώρες να προχωρήσουν ακόμη και σε συνεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου που υπάρχει στις θαλάσσιες ζώνες των χωρών μας ενώ επισήμανε και το θετικό αντίκτυπο που θα έχει μια τέτοια κίνηση στην πορεία της Αλβανίας προς την Ε.Ε.
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ (Αίγυπτος-Λιβύη)
Η Ελλάδα την ίδια περίοδο (κυβέρνηση Καραμανλή) προσέγγισε την Αίγυπτο για χάραξη ορίων των θαλασσίων ζωνών και οι Αιγύπτιοι φάνηκαν έτοιμοι να συζητήσουμε, με βάση την μέση γραμμή, που είναι πάρα πολύ σημαντικό για μας. Οι Αιγύπτιοι στη πρόταση μας για συνομιλίες μας είπαν ευθαρσώς πως θα μιλήσουν μαζί μας στο Κάιρο στις 20 Ιουνίου2009 και πως αμέσως μετά στις 22 Ιουνίου θα έχουν συνομιλίες για το ίδιο θέμα με την τουρκική πλευρά! Αυτό όμως ήταν ένα τραγικό λάθος που η χώρα μας έκανε δηλ. να δεχθεί να αρχίσει συνομιλίες με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τη στιγμή που μας είχε ανακοινωθεί η πρόθεση της να κάνει συνομιλίες με ίδιο θέμα με μια χώρα που λόγω παρεμβολής ελληνικής επικράτειας, δεν διαθέτει θαλάσσια σύνορα με αυτή. Η Αίγυπτος που θα μπορούσε να διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία μόνο αν δεν αναγνωριστούν τα δικαιώματα του Καστελόριζου, μας πέρασε τότε ένα μήνυμα που εμείς αγνοήσαμε.
Θα έπρεπε, κατά την άποψη μου, να διαμαρτυρηθούμε τότε έντονα και να καταγγείλουμε αμέσως την Αίγυπτο πως δεν τηρεί συμφωνίες τις οποίες έχει αναγνωρίσει και επικυρώσει και επί πλέον θα έπρεπε να ασκούσαμε ποικίλες πιέσεις στην Αίγυπτο (και μέσω Ευρωπαϊκής ένωσης) για να συνταχθεί με το διεθνές δίκαιο. Το Καστελλόριζο δεν είναι μόνο ελληνικό νησί, είναι και Ευρωπαϊκό. Δεν θα έπρεπε συνεπώς με κανένα τρόπο να αρχίσουμε συνομιλίες με τους Αιγυπτίους, χωρίς να λάβουμε σαφή διαβεβαίωση ότι θα δοθούν στο Καστελόριζο τα δικαιώματα που η Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει.
Το λάθος μας όμως αυτό έγινε αντιληπτό μόλις οι συνομιλίες προχώρησαν και φάνηκε πως οι Αιγύπτιοι, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, δεν ήθελαν να δώσουν πλήρη δικαιώματα σε ένα κατοικημένο νησί, το Καστελόριζο. Τώρα απομένει να εκμεταλλευτούμε ότι όπλο έχουμε και να ασκήσουμε πιέσεις για επίτευξη μιας συμφωνίας. Είναι γνωστό πως εισάγουμε αρκετά προϊόντα από την Αίγυπτο, πως τα περισσότερα πληρώματα Ελληνικών αλιευτικών είναι Αιγύπτιοι, πως αρκετοί έλληνες τουρίστες πάνε κάθε χρόνο στην Αίγυπτο, πως υπάρχουν αρκετοί οικονομικοί μετανάστες από την Αίγυπτο και πως έχουμε αρκετούς χριστιανούς εκεί και ορθόδοξο πατριαρχείο. Έχουμε συνεπώς μοχλούς πιέσεως. Ας τους αξιοποιήσουμε.
Με την Λιβύη επίσης συζητήσαμε την ίδια περίοδο το ίδιο θέμα και ενώ αρχικά φάνηκε ότι η Λιβύη, δεν είχε αντιρρήσεις να οριοθετήσει τις θαλάσσιες ζώνες με βάση τη μέση γραμμή, στη πορεία προέκυψαν προβλήματα τα οποία μπήκαν εμπόδιο στην επίτευξη μιας συμφωνίας. Αξίζει εδώ να αναφερθεί πως το 1985, στη περίπτωση οριοθέτησης των ζωνών Λιβύης – Μάλτας που ζητήθηκε η διαιτησία του Διεθνούς δικαστηρίου, για την οριοθέτηση, το δικαστήριο χρησιμοποίησε τη μέση γραμμή.
Κατά τη διάρκεια τώρα των συνομιλιών η Λιβύη θέλησε κατά παράβαση της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας να κλείσει ένα μεγάλο της κόλπο, τον κόλπο της Σύδρας, και να αρχίσει τη μέτρηση της μέσης γραμμής απ’ εκεί. Ως γνωστό τα παράκτια κράτη μπορούν να κλείνουν κόλπους με ευθείες γραμμές βάσεως αν το άνοιγμα τους είναι μικρότερο των 24 νμ. Όμως, επειδή η χώρα μας δεν είχε κατά την άποψη μου κανένα σημαντικά συμφέρον να αντιταχθεί σε αυτό το δέχτηκε. Η Ελληνική ΑΟΖ θα ήταν ελάχιστα μικρότερη αλλά αυτή η χασούρα αντισταθμίζεται από το όφελος που θα είχαμε από την επίτευξη μιας συμφωνίας. Όμως, τα πράγματα σκάλωσαν και οι συνομιλίες σταμάτησαν όταν οι Λίβυοι δεν δέχτηκαν να κάνουμε την μέτρηση για την οριοθέτηση από τη νήσο Γαύδο, κατοικημένο νησί, και επέμεναν να μετρήσουμε τις αποστάσεις από την ακτογραμμή της Κρήτης.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει η χώρα μας, το συντομότερο, να βροντοφωνάξει την πρόθεση της να οριοθετήσει ΑΟΖ, να την ανακηρύξει μονομερώς και να καταθέσει στον ΟΗΕ τα όρια της με βάση το εθιμικό δίκαιο της θάλασσας, όπως αυτό εκφράζεται στη τελευταία Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας, δηλαδή με γνώμονα τη μέση γραμμή. Με την ενέργεια μας αυτή, αφενός θα κατοχυρώσουμε τα δικαιώματα μας και αφετέρου θα σταματήσουμε τους Τούρκους να συζητάνε το αν τα νησιά μας έχουν υφαλοκρηπίδα ή όχι. Στη συνέχεια θα πρέπει να ανακοινώσουμε ότι προτιθέμεθα να επαναλάβουμε τις συνομιλίες με όσα κράτη έχουν κοινά σύνορα με μας και πως αν αυτές οι συζητήσεις δεν καταλήξουν σε συμφωνία εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τότε θα προσφύγουμε στο διεθνές δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς.
Αν τώρα η υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ ξεκινήσει με την Κύπρο, που δεν έχουμε διαφορές, αυτό θα ενισχύσει το ενιαίο αμυντικό δόγμα που έχουμε χρόνια τώρα καθιερώσει και το σπουδαιότερο θα εξασθενήσει τις αξιώσεις της Τουρκίας λόγω Καστελόριζου και τις παράνομες σκέψεις της Αιγύπτου. Θα έχουμε βάλει μια καθόλα νόμιμη σφήνα ανάμεσα τους που ούτε η Τουρκία λόγω Μαύρης θάλασσας, ούτε η Αίγυπτος λόγω αποδοχής και επικύρωσης του δικαίου της θάλασσας, θα μπορεί να αμφισβητήσει.
Ανεξάρτητα όμως αυτών, θα πρέπει με αφορμή αφενός τα στοιχεία για την ύπαρξη των τεράστιων ενεργειακών πόρων στην Ανατολική μεσόγειο σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική κρίση και αφετέρου την αποδοχή από Ευρωπαϊκή ένωση, της Κυπριακής ΑΟΖ, να επανέλθουμε στις αρμόδιες επιτροπές της Ε.Ε. και να ζητήσουμε την καθιέρωση ΑΟΖ και από τα Μεσογειακά κράτη. Τα κράτη -μέλη της ΕΕ δεν έχουν μόνο υποχρεώσεις, έχουν και δικαιώματα και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενδιαφέρεται για αυτά και να τα διασφαλίζει!
--Ο υποναύαρχος ε. α. κ. Ηρακλής Καλογεράκης έχει χρηματίσει Γενικός Διευθυντής Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας
Αργότερα η Τουρκία συμφώνησε και με την Βουλγαρία και την Ρουμανία για το ίδιο θέμα και οριοθέτησε ΑΟΖ χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής και με τα κράτη αυτά. Έτσι, ενώ η Τουρκία στην ημίκλειστη Μαύρη θάλασσα οριοθέτησε με όλα τα γειτονικά της κράτη ΑΟΖ και όχι υφαλοκρηπίδα, αρνείται επίμονα να κάνει το ίδιο στο Αιγαίο και Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Αυτό αναμφίβολα είναι ένα μεγάλο λάθος για την Τουρκία και ένα όπλο για μας, αφού εύλογα διερωτόμαστε: Πως είναι δυνατόν να αρνηθεί την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ελλάδα, όταν ήδη υπάρχει το προηγούμενο αυτό. Συνεπώς η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι όσον αφορά την ΑΟΖ, η θέση της είναι αδύναμη γι' αυτό και αποφεύγει συστηματικά να αναφερθεί σε αυτή.
Για το λόγο αυτό πρέπει να αποβάλουμε την εμμονή που έχουμε από τη δεκαετία του 70 ότι η μόνη μας διαφορά με την Τουρκία είναι η υφαλοκρηπίδα καθώς και την άποψη που κατά καιρούς εκφράζεται από μερικούς, πως πρέπει πρώτα να λύσουμε όλα τα προβλήματά μας με την Τουρκία και μετά να καθορίσουμε τα όρια της ελληνικής Α.Ο.Ζ. Αυτό δεν είναι μόνο σοβαρό λάθος, αλλά μπορεί να αποβεί και επιζήμιο σε βάθος χρόνου. Οφείλουμε να επισημάνουμε εδώ πως το καθεστώς της ΑΟΖ καλύπτει όλους τους φυσικούς πόρους, ζωντανούς και μη, ενώ η υφαλοκρηπίδα καλύπτει μόνο τους µη ζωντανούς πόρους. Επίσης μια άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι τα δικαιώματα ενός κράτους στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν εξορισμού και εξαρχής ενώ τα δικαιώματα στην ΑΟΖ ενεργοποιούνται μόνο όταν η ΑΟΖ υιοθετηθεί και ανακοινωθεί από το παράκτιο κράτος. Επομένως, το παράκτιο κράτος μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα χωρίς να έχει ΑΟΖ, ενώ το αντίστροφο δεν είναι δυνατόν. Συνεπώς η ΑΟΖ, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, δεν ανήκει από μόνη της στο παράκτιο κράτος αλλά πρέπει σαφώς να προσδιοριστεί απ ’αυτό. Αν τούτο δεν συμβεί, η ΑΟΖ απλά δεν υφίσταται η δε θαλάσσια περιοχή που δεν θα υιοθετηθεί ως ΑΟΖ, νομικά είναι μέρος της ανοικτής θάλασσας με ότι αυτό συνεπάγεται. Αυτός είναι και ο λόγος που η ΕΕ αναγνωρίζει μεν αλλά δεν ενθαρρύνει την υιοθέτηση ΑΟΖ στη Μεσόγειο για να έχουν τα αλιευτικά των χωρών της μεγαλύτερη έκταση να ψαρεύουν και επίσης είναι και ο λόγος για τον οποίο πρέπει να γίνει κάτι από μας πριν να είναι αργά.
O χάρτης που παρατίθεται δείχνει ξεκάθαρα την οριοθέτηση της AOZ της Ελλάδας με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και αρκεί μια μόνο ματιά για να αντιληφθεί κανείς το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας και τον λόγο που δεν επιθυμεί καμία διαπραγμάτευση με την Ελλάδα για την οριοθέτηση της AOZ. Από τον χάρτη αυτό εκτός της έκτασης, διαπιστώνουμε το τι το Καστελόριζο στερεί από την Τουρκία. Το Καστελόριζο που είναι ένα από τα 17 νησιά του συμπλέγματος κατοικείται και συνεπώς αναμφισβήτητα βάσει της νέας σύμβασης, δικαιούται να διαθέτει Α.Ο.Ζ αρκεί όμως να την προσδιορίσουμε. Το θέμα για τους Τούρκους είναι, ότι η θέση που βρίσκεται τους δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα γιατί το Καστελόριζο έχοντας δική του ΑΟΖ, αποτελεί σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο και συνεπώς η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Γι’ αυτό το λόγο η Τουρκία έχει ζητήσει από την Αίγυπτο να μη λάβει υπόψη το Καστελόριζο, στις διαπραγματεύσεις της με την Ελλάδα, ώστε να έχει και αυτή αφενός θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και αφετέρου μεγάλο μερίδιο στον υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής, που όπως διαφαίνεται είναι μεγάλος (λεκάνη Ηροδότου).
ΑΟΖ Κύπρου
Η Κυπριακή πλευρά από το 2003 έχει προσεγγίσει την ελληνική κυβέρνηση και έχει ζητήσει να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ, αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν άδραξε την τόσο μεγάλη ευκαιρία που θα δημιουργούσε ένα προηγούμενο για το Καστελόριζο και αρνήθηκε την οριοθέτηση με τη δικαιολογία: «Να μην προκαλέσουμε την Τουρκία»!
Μετά από αυτό, η Κυπριακή κυβέρνηση, πολύ σωστά κινούμενη, συμφώνησε τα όρια της ΑΟΖ με την Αίγυπτο (Ιούλιο 2005) και με τον Λίβανο (Ιανουάριο 2007), και τα καταχώρησε στον ΟΗΕ.
Αμέσως μετά η Κύπρος δημοπράτησε περιοχές της ΑΟΖ και άρχισε να εκχωρεί δικαιώματα για πετρελαϊκές έρευνες. Η Τουρκία, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε στην οριοθέτηση αυτή της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά την ενέργεια της Κύπρου την στήριξαν με δηλώσεις τους αξιωματούχοι ΟΗΕ, Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου. Αρχικά η Τουρκία άφησε να διαρρεύσει ότι το Κάιρο θα πάγωνε για τρία χρόνια τη συμφωνία που υπέγραψε με την Κύπρο, ότι ο Λίβανος έδωσε εξηγήσεις στην Τουρκία ότι «είμαστε πιστοί προς τα δικαιώματά σας» και ότι η Συρία και το Ισραήλ αρνήθηκαν να υπογράψουν μια τέτοια συμφωνία. Όμως αυτά ήταν λόγια της Τουρκικής προπαγάνδας. Χαρακτηριστικά θα αναφερθώ στη συνέντευξη του Ύπατου Αρμοστή της Βρετανίας στην Κύπρο την 14/12/2008 σε κυπριακή εφημερίδα, πού ανέφερε πως το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, όπως αυτά προκύπτουν από τη Σύμβαση. Επίσης ανέφερε πως: «Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και όλες οι άλλες χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Τέλος, πρόσφατα (17/12/2010) η Κύπρος υπέγραψε συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ και με το Ισραήλ και η Τουρκία αντέδρασε και πάλι με δηλώσεις αξιωματούχων.
Οι ενέργειες αυτές για την οριοθέτηση της Κυπριακής ΑΟΖ φέρνουν στο προσκήνιο και μας δείχνουν επίμονα την, για λόγους σκοπιμότητας, ξεχασμένη από τη χώρα μας AOZ. Έτσι η κυβέρνηση μας, τώρα που είμαστε στην χειρότερη από ποτέ οικονομική κατάσταση, δεν μπορεί πια να αγνοεί τη ρύθμιση αυτή του Δίκαιου της Θάλασσας που τόσο πολύ ευνοεί τη χώρα μας και πρέπει κάτι να κάνει. Η όποια καθυστέρηση είναι τελείως αδικαιολόγητη.
Ενέργειες για ΑΟΖ Ελλάδας
Από τη δεκαετία του 1980, η Ελλάδα είχε αναφέρει στη Τουρκία σε κάποιες μυστικές συνομιλίες, ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί να είναι μυστικές, να μιλήσουν για την AOZ. Δυστυχώς όμως, η τουρκική αντιπροσωπία αντέδρασε έντονα λέγοντας ότι το θέμα αυτό δεν μπορεί ποτέ να μπει στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων επειδή πλήττονται τα συμφέροντά της στο Αιγαίο. Λέγεται δε πως ζητήθηκε από την ελληνική πλευρά να μην επαναφέρει ποτέ το θέμα αυτό, κάτι που εκ των πραγμάτων, φαίνεται ότι έγινε αποδεκτό από όλες τις μετέπειτα Ελληνικές κυβερνήσεις! Η προηγούμενη κυβέρνηση (Καραμανλή), έστω και καθυστερημένα και με τα λάθη και παραλήψεις πού έγιναν, έκανε μια σωστή κίνηση. Κατάλαβε την αξία της AOZ και ξεκίνησε συνομιλίες με τα γειτονικά μας κράτη για να οριοθετήσει την AOZ.
ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Στο Ιόνιο η χώρα μας έχει από το 1977 οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα με την Ιταλία χρησιμοποιώντας έξη σημεία για προσδιορισμό του ορίου και συνεπώς θα είναι πολύ εύκολο, όταν υιοθετήσουμε την ΑΟΖ, να δηλώσουμε πως τα όρια της υφαλοκρηπίδας συμπίπτουν με αυτά της ΑΟΖ. Όμως, φαίνεται πως υπάρχει κάποια δυσκολία αφού φαίνεται πως η Ιταλία επιζητεί μια AOZ μεγαλύτερη από την υφαλοκρηπίδα της!
Η Αλβανία οριοθέτησε την υφαλοκρηπίδα της με την Ιταλία το 1992 χρησιμοποιώντας 17 σημεία και η μοναδική οριοθέτηση που έλειπε στην περιοχή ήταν μεταξύ της Αλβανίας και της χώρας μας. Έτσι η χώρα μας, πολύ ορθά πράττοντας, προσέγγισε την Αλβανία και οι αντιπροσωπείες των δύο πλευρών ξεκίνησαν το έργο τους στις 7/4/2007. Επειδή και οι δύο χώρες έχουν αναγνωρίσει και επικυρώσει τη νέα Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας (Mondego Bay,1982) η επίτευξη μιας συμφωνίας ήλθε γρήγορα. Οι δύο αντιπροσωπείες μετά από τέσσερις συναντήσεις κατέληξαν σε συμφωνία που την προσυπέγραψαν στις 19 Μαρτίου 2009 στα Τίρανα. Η συμφωνία αυτή αφορούσε τη χάραξη ενός συνόρου λαμβάνοντας υπόψη 150 σημεία, που ονομάστηκε «θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων». Αυτό σημαίνει ότι δεν προσδιορίζει μόνο το σύνορο των χωρικών υδάτων και της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, αλλά ότι θα χρησιμοποιείται και για κάθε άλλο μελλοντικό σύνορο θαλάσσιας ζώνης, π.χ. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, όποτε αυτή υιοθετηθεί.
Η μέθοδος που ακολουθήθηκε κατά την οριοθέτηση ήταν αυτή της μέσης γραμμής δηλ. γραμμής ίσης αποστάσεως από τις ακτές των δύο χωρών, μια μέθοδο που αποτελεί την πάγια ελληνική θέση για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Επίσης ακολουθήθηκε η φυσική ακτογραμμή των δύο χωρών, αφού όμως έκλεισαν (και αυτό αποτελεί σύννομη πρωτοτυπία) με ευθείες γραμμές όλοι οι κόλποι της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου και του Κόλπου της Κέρκυρας. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι η Αλβανία έκανε αποδεκτή τη θέση της Ελλάδας ότι όλα τα νησιά στην περιοχή έχουν θαλάσσιες ζώνες, όπως και οι ηπειρωτικές ακτές.
Για να ολοκληρωθεί όμως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Ιόνιο, μένει να προσδιοριστεί ένα μικρό μόνο κομμάτι που αποτελεί ένα τριεθνές σημείο που σκόπιμα, λόγω μη συμμετοχής της Ιταλίας στις διεργασίες, αφέθηκε να διευθετηθεί σε απώτερο χρόνο.
Όμως, η πολύ καλή οριοθέτηση, με την υποδειγματική αυτή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, δεν πρόλαβε να κυρωθεί από το Αλβανικό Κοινοβούλιο, αφού μετά από προσφυγή των Σοσιαλιστών (και βεβαίως δάκτυλο της Άγκυρας), το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε κάποια σημεία της αντισυνταγματικά. Οι πληροφορίες λένε ότι το μπλοκάρισμα αφορά το σημείο αναγνώρισης υφαλοκρηπίδας στις Διαπόντιες Νήσους, κάτι που θα αποτελούσε προηγούμενο σε πιθανή συμφωνία με την Τουρκία στο Αιγαίο.
Η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει κάθε σκέψη επαναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας, τονίζοντας ότι αυτή είναι αμοιβαία επωφελής, ότι έγινε ύστερα από μακροχρόνια διαπραγμάτευση με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και επιμένει πως η Αλβανία πρέπει να σεβαστεί τις υπογραφές της. Ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών κρατά χαμηλούς τόνους και τονίζει ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας παραμένουν ανοιχτοί. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, το θέμα συζητήθηκε και κατά την πρόσφατη επίσκεψη στη χώρα μας του γενικού γραμματέα του Αλβανικού υπουργείου Εξωτερικών, κ. Γκαζμέντ Τουρντίου.
Η σημασία της συμφωνίας είναι μεγάλη για μας, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που το θέμα των ενεργειακών πόρων βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Πρόσφατα ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, Γρ. Δελαβέκουρας, υπογράμμισε ότι αυτή είναι πολύ σημαντική για να μπορέσουν , οι δύο χώρες να προχωρήσουν ακόμη και σε συνεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου που υπάρχει στις θαλάσσιες ζώνες των χωρών μας ενώ επισήμανε και το θετικό αντίκτυπο που θα έχει μια τέτοια κίνηση στην πορεία της Αλβανίας προς την Ε.Ε.
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ (Αίγυπτος-Λιβύη)
Η Ελλάδα την ίδια περίοδο (κυβέρνηση Καραμανλή) προσέγγισε την Αίγυπτο για χάραξη ορίων των θαλασσίων ζωνών και οι Αιγύπτιοι φάνηκαν έτοιμοι να συζητήσουμε, με βάση την μέση γραμμή, που είναι πάρα πολύ σημαντικό για μας. Οι Αιγύπτιοι στη πρόταση μας για συνομιλίες μας είπαν ευθαρσώς πως θα μιλήσουν μαζί μας στο Κάιρο στις 20 Ιουνίου2009 και πως αμέσως μετά στις 22 Ιουνίου θα έχουν συνομιλίες για το ίδιο θέμα με την τουρκική πλευρά! Αυτό όμως ήταν ένα τραγικό λάθος που η χώρα μας έκανε δηλ. να δεχθεί να αρχίσει συνομιλίες με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τη στιγμή που μας είχε ανακοινωθεί η πρόθεση της να κάνει συνομιλίες με ίδιο θέμα με μια χώρα που λόγω παρεμβολής ελληνικής επικράτειας, δεν διαθέτει θαλάσσια σύνορα με αυτή. Η Αίγυπτος που θα μπορούσε να διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία μόνο αν δεν αναγνωριστούν τα δικαιώματα του Καστελόριζου, μας πέρασε τότε ένα μήνυμα που εμείς αγνοήσαμε.
Θα έπρεπε, κατά την άποψη μου, να διαμαρτυρηθούμε τότε έντονα και να καταγγείλουμε αμέσως την Αίγυπτο πως δεν τηρεί συμφωνίες τις οποίες έχει αναγνωρίσει και επικυρώσει και επί πλέον θα έπρεπε να ασκούσαμε ποικίλες πιέσεις στην Αίγυπτο (και μέσω Ευρωπαϊκής ένωσης) για να συνταχθεί με το διεθνές δίκαιο. Το Καστελλόριζο δεν είναι μόνο ελληνικό νησί, είναι και Ευρωπαϊκό. Δεν θα έπρεπε συνεπώς με κανένα τρόπο να αρχίσουμε συνομιλίες με τους Αιγυπτίους, χωρίς να λάβουμε σαφή διαβεβαίωση ότι θα δοθούν στο Καστελόριζο τα δικαιώματα που η Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει.
Το λάθος μας όμως αυτό έγινε αντιληπτό μόλις οι συνομιλίες προχώρησαν και φάνηκε πως οι Αιγύπτιοι, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, δεν ήθελαν να δώσουν πλήρη δικαιώματα σε ένα κατοικημένο νησί, το Καστελόριζο. Τώρα απομένει να εκμεταλλευτούμε ότι όπλο έχουμε και να ασκήσουμε πιέσεις για επίτευξη μιας συμφωνίας. Είναι γνωστό πως εισάγουμε αρκετά προϊόντα από την Αίγυπτο, πως τα περισσότερα πληρώματα Ελληνικών αλιευτικών είναι Αιγύπτιοι, πως αρκετοί έλληνες τουρίστες πάνε κάθε χρόνο στην Αίγυπτο, πως υπάρχουν αρκετοί οικονομικοί μετανάστες από την Αίγυπτο και πως έχουμε αρκετούς χριστιανούς εκεί και ορθόδοξο πατριαρχείο. Έχουμε συνεπώς μοχλούς πιέσεως. Ας τους αξιοποιήσουμε.
Με την Λιβύη επίσης συζητήσαμε την ίδια περίοδο το ίδιο θέμα και ενώ αρχικά φάνηκε ότι η Λιβύη, δεν είχε αντιρρήσεις να οριοθετήσει τις θαλάσσιες ζώνες με βάση τη μέση γραμμή, στη πορεία προέκυψαν προβλήματα τα οποία μπήκαν εμπόδιο στην επίτευξη μιας συμφωνίας. Αξίζει εδώ να αναφερθεί πως το 1985, στη περίπτωση οριοθέτησης των ζωνών Λιβύης – Μάλτας που ζητήθηκε η διαιτησία του Διεθνούς δικαστηρίου, για την οριοθέτηση, το δικαστήριο χρησιμοποίησε τη μέση γραμμή.
Κατά τη διάρκεια τώρα των συνομιλιών η Λιβύη θέλησε κατά παράβαση της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας να κλείσει ένα μεγάλο της κόλπο, τον κόλπο της Σύδρας, και να αρχίσει τη μέτρηση της μέσης γραμμής απ’ εκεί. Ως γνωστό τα παράκτια κράτη μπορούν να κλείνουν κόλπους με ευθείες γραμμές βάσεως αν το άνοιγμα τους είναι μικρότερο των 24 νμ. Όμως, επειδή η χώρα μας δεν είχε κατά την άποψη μου κανένα σημαντικά συμφέρον να αντιταχθεί σε αυτό το δέχτηκε. Η Ελληνική ΑΟΖ θα ήταν ελάχιστα μικρότερη αλλά αυτή η χασούρα αντισταθμίζεται από το όφελος που θα είχαμε από την επίτευξη μιας συμφωνίας. Όμως, τα πράγματα σκάλωσαν και οι συνομιλίες σταμάτησαν όταν οι Λίβυοι δεν δέχτηκαν να κάνουμε την μέτρηση για την οριοθέτηση από τη νήσο Γαύδο, κατοικημένο νησί, και επέμεναν να μετρήσουμε τις αποστάσεις από την ακτογραμμή της Κρήτης.
Τι μέλει γενέσθαι
Επειδή σύμφωνα με την Αμερικανική Γεωλογική Επιθεώρηση (US Geological Survey), με ανακοινώσεις Γαλλικών ινστιτούτων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων υπολογίζεται ότι κάτω από την Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου, ίσως τα μεγαλύτερα αποθέματα ενεργειακών πόρων στον κόσμο, είναι προς όφελος όλων των κρατών της περιοχής να χαραχθούν σωστά τα όρια των θαλασσίων ζωνών εθνικής κυριαρχίας από τώρα για να αποφευχθούν τα χειρότερα αύριο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η χώρα μας, το συντομότερο, να βροντοφωνάξει την πρόθεση της να οριοθετήσει ΑΟΖ, να την ανακηρύξει μονομερώς και να καταθέσει στον ΟΗΕ τα όρια της με βάση το εθιμικό δίκαιο της θάλασσας, όπως αυτό εκφράζεται στη τελευταία Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας, δηλαδή με γνώμονα τη μέση γραμμή. Με την ενέργεια μας αυτή, αφενός θα κατοχυρώσουμε τα δικαιώματα μας και αφετέρου θα σταματήσουμε τους Τούρκους να συζητάνε το αν τα νησιά μας έχουν υφαλοκρηπίδα ή όχι. Στη συνέχεια θα πρέπει να ανακοινώσουμε ότι προτιθέμεθα να επαναλάβουμε τις συνομιλίες με όσα κράτη έχουν κοινά σύνορα με μας και πως αν αυτές οι συζητήσεις δεν καταλήξουν σε συμφωνία εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τότε θα προσφύγουμε στο διεθνές δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς.
Αν τώρα η υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ ξεκινήσει με την Κύπρο, που δεν έχουμε διαφορές, αυτό θα ενισχύσει το ενιαίο αμυντικό δόγμα που έχουμε χρόνια τώρα καθιερώσει και το σπουδαιότερο θα εξασθενήσει τις αξιώσεις της Τουρκίας λόγω Καστελόριζου και τις παράνομες σκέψεις της Αιγύπτου. Θα έχουμε βάλει μια καθόλα νόμιμη σφήνα ανάμεσα τους που ούτε η Τουρκία λόγω Μαύρης θάλασσας, ούτε η Αίγυπτος λόγω αποδοχής και επικύρωσης του δικαίου της θάλασσας, θα μπορεί να αμφισβητήσει.
Ανεξάρτητα όμως αυτών, θα πρέπει με αφορμή αφενός τα στοιχεία για την ύπαρξη των τεράστιων ενεργειακών πόρων στην Ανατολική μεσόγειο σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική κρίση και αφετέρου την αποδοχή από Ευρωπαϊκή ένωση, της Κυπριακής ΑΟΖ, να επανέλθουμε στις αρμόδιες επιτροπές της Ε.Ε. και να ζητήσουμε την καθιέρωση ΑΟΖ και από τα Μεσογειακά κράτη. Τα κράτη -μέλη της ΕΕ δεν έχουν μόνο υποχρεώσεις, έχουν και δικαιώματα και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενδιαφέρεται για αυτά και να τα διασφαλίζει!
--Ο υποναύαρχος ε. α. κ. Ηρακλής Καλογεράκης έχει χρηματίσει Γενικός Διευθυντής Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας
infognomonpolitics
