Του Κώστα Γουλιάμου
Αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
Αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
Οταν αναφέρομαι στο ‘τέλειο’ λάθος, εννοώ ότι η των τελευταίων ετών οικονομική (και κατά πολλούς εικονική) ενδυνάμωση της Τουρκίας μεγιστοποιεί αφενός την αλαζονεία της, αφετέρου εντατικοποιεί τα αντιδυτικά αντανακλαστικά του συνόλου της πολιτικής της κοινωνίας. Ιδιαίτερα, μετά την πρόσφατη νίκη του στις εκλογές ο αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος κ. Έρντογάν εκπέμπει ένα είδος ενισχυμένης αυτοπεποίθησης, αναπτύσσοντας συνάμα έναν ιδιότυπο νεο-εθνικισμό νεο-οθωμανικού προσανατολισμού στην εφαρμογή της διεθνούς του στρατηγικής. Αυτό θεωρώ ότι είναι και το «τέλειο» λάθος. Επειδή ακριβώς μέσα από την κυνική συμπεριφορά και τις πολεμοχαρείς προκλήσεις της Άγκυρας δημιουργούνται σοβαρές αντισυσπειρώσεις στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό.
Επιπλέον, η διακηρυγμένη και εν πολλοίς εφαρμοζόμενη επιθετική πολιτική της υπερεξάπλωσης δημιουργεί, θάττον ή βράδιον, προβλήματα στις σχέσεις της Τουρκίας ακόμα και με τις ίδιες τις χώρες που, μέσω του νεο-οθωμανικού μεγαλοϊδεατισμού, προσπαθεί να θέσει ως δορυφόρους της. Επίσης η Τουρκία, υιοθετώντας την πολιτική της αυτονόμησης απέναντι σε χώρες (ΗΠΑ) ή οργανισμούς (ΝΑΤΟ) που ανέδειξαν τον περιφερειακό της ρόλο, αποκομίζει μεν πολιτικά οφέλη είτε (εκ)βιάζοντας είτε απειλώντας, ωστόσο μακροπρόθεσμα αυτή η «λογική» δεν περνάει αβρόχοις ποσί.
Είναι βέβαιο ότι η Άγκυρα γνωρίζει ότι στα επίσημα, φερ’ ειπείν, στρατιωτικά περιοδικά των ΗΠΑ δημοσιεύονται εδώ και μερικά χρόνια κείμενα και χάρτες που δείχνουν μια άλλη Τουρκία. Είναι ηλίου φαεινότερο πως η ‘πολιτική Έρντογάν’ ασπάζεται την ακαμψία ενός στρατηγήματος που ανταποκρίνεται σε ένα ‘παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος» (zero sum game). Δίνει έμφαση μονίμως στη διαφορά, επενδύοντας στον πρωτογονισμό της αντιπαλότητας και της εχθρότητας, γυρίζοντας έτσι την πλάτη στην αποφόρτιση των εντάσεων του πολιτικού πεδίου.
Εν ολίγοις, η πολιτική Ερντογάν αδυνατεί να αντιληφθεί «το πολιτικό» ως πεδίο σύνθεσης. Το προτιμά πεδίο σύγκρουσης. Και αυτό είναι μέρος του ‘τέλειου’ λάθους. Επειδή ακριβώς ο σύγχρονος κόσμος δεν διακρίνεται για τη σταθερότητά του αλλά για τη ρευστότητα. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία, προκειμένου να καλύψει τα δικά της υπαρκτά κενά στο εσωτερικό μέτωπο αλλά και το κενό ισχύος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, προτιμά να υπερεκτιμά το ρόλο της.
Αντιμετωπίζει υπεροπτικά και με ‘αυτοκρατορική’ συμπεριφορά τους γείτονές της, οι οποίοι βέβαια ουδέποτε έχουν λησμονήσει τους μακρούς αιώνες της οθωμανικής κατοχής. Αποδεικνύεται έτσι ότι το δόγμα της πολιτικής «ήπιας ισχύος» και των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», που μεγαλόσχημα διαφήμιζε ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου, έχει εν τοις πράγμασι ακυρωθεί. Εν πάση περιπτώσει, η Άγκυρα παγιδεύεται σε αδιέξοδα που η ίδια δημιουργεί λόγω της νέο-οθωμανικής της στρατηγικής.
Στην κρίση της Λιβύης εμφάνισε έκδηλα τα σημάδια αμηχανίας. Απώλεσε την πρωτοβουλία των κινήσεων και περιόρισε ουσιαστικά τις προοπτικές να εντάξει τη Λιβύη σε μία «νεο-οθωμανική» σφαίρα επιρροής. Τώρα, η εν λόγω πρωτοβουλία ανήκει απευθείας στις γνωστές χώρες του αποικιοκρατικού δυναμικού (Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ ), αλλά και σε «ιδεότυπα» του αραβικού κόσμου (Κατάρ).
Άλλωστε διαπιστώθηκε πως η όξυνση της κατάστασης και η άμεση παρέμβαση δυτικών χωρών αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο στον μεγαλεπήβολο σχεδιασμό επιδίωξης ρυθμιστικού ρόλου εκ μέρους της Τουρκίας σε όλη αυτή την εύφλεκτη περιοχή που εκτείνεται από το Μαρόκο ως τη Συρία.
Τούτο ασφαλώς αποτύπωσε κατά την πρόσφατη περιοδεία του στην περιοχή ο κ. Έρντογάν και, ως οξύνους ηγέτης, θα κατανόησε μια βασική παράμετρο στην πολιτική επικοινωνία: ότι δηλαδή ο πολιτικός ως διασημότητα κάνει την πολιτική ασήμαντη.
Αν επομένως ο κ. Ερντογάν θέλει να αποφύγει περαιτέρω διεύρυνση των συνεπειών του ‘τέλειου’ λάθους της πολιτικής του, τότε οφείλει άμεσα να αναθεωρήσει τη στρατηγική της επιθετικότητας υιοθετώντας σύγχρονες αρχές ενός συνεργασιακού ήθους στην πολιτική. Ως υπεύθυνος ηγέτης θα γνωρίζει κάποιες σημαντικές επιστημονικές θέσεις: ολόκληρη η πορεία του πολιτισμού μπορεί να ερμηνευθεί ως μια βαθμιαία μετάβαση από ένα συγκρουσιακό σε ένα συνεργασιακό ήθος, από την αντικατάσταση της αντίληψης όσον αφορά στα οικονομικά και πολιτικά πράγματα ως «παίγνια μηδενικού αθροίσματος» με μια άλλη αντίληψη που τα βλέπει ως «παίγνια μη μηδενικού αθροίσματος».
*Ο Κώστας Γουλιάμος είναι Αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 25/09/2011
Επιπλέον, η διακηρυγμένη και εν πολλοίς εφαρμοζόμενη επιθετική πολιτική της υπερεξάπλωσης δημιουργεί, θάττον ή βράδιον, προβλήματα στις σχέσεις της Τουρκίας ακόμα και με τις ίδιες τις χώρες που, μέσω του νεο-οθωμανικού μεγαλοϊδεατισμού, προσπαθεί να θέσει ως δορυφόρους της. Επίσης η Τουρκία, υιοθετώντας την πολιτική της αυτονόμησης απέναντι σε χώρες (ΗΠΑ) ή οργανισμούς (ΝΑΤΟ) που ανέδειξαν τον περιφερειακό της ρόλο, αποκομίζει μεν πολιτικά οφέλη είτε (εκ)βιάζοντας είτε απειλώντας, ωστόσο μακροπρόθεσμα αυτή η «λογική» δεν περνάει αβρόχοις ποσί.
Είναι βέβαιο ότι η Άγκυρα γνωρίζει ότι στα επίσημα, φερ’ ειπείν, στρατιωτικά περιοδικά των ΗΠΑ δημοσιεύονται εδώ και μερικά χρόνια κείμενα και χάρτες που δείχνουν μια άλλη Τουρκία. Είναι ηλίου φαεινότερο πως η ‘πολιτική Έρντογάν’ ασπάζεται την ακαμψία ενός στρατηγήματος που ανταποκρίνεται σε ένα ‘παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος» (zero sum game). Δίνει έμφαση μονίμως στη διαφορά, επενδύοντας στον πρωτογονισμό της αντιπαλότητας και της εχθρότητας, γυρίζοντας έτσι την πλάτη στην αποφόρτιση των εντάσεων του πολιτικού πεδίου.
Εν ολίγοις, η πολιτική Ερντογάν αδυνατεί να αντιληφθεί «το πολιτικό» ως πεδίο σύνθεσης. Το προτιμά πεδίο σύγκρουσης. Και αυτό είναι μέρος του ‘τέλειου’ λάθους. Επειδή ακριβώς ο σύγχρονος κόσμος δεν διακρίνεται για τη σταθερότητά του αλλά για τη ρευστότητα. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία, προκειμένου να καλύψει τα δικά της υπαρκτά κενά στο εσωτερικό μέτωπο αλλά και το κενό ισχύος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, προτιμά να υπερεκτιμά το ρόλο της.
Αντιμετωπίζει υπεροπτικά και με ‘αυτοκρατορική’ συμπεριφορά τους γείτονές της, οι οποίοι βέβαια ουδέποτε έχουν λησμονήσει τους μακρούς αιώνες της οθωμανικής κατοχής. Αποδεικνύεται έτσι ότι το δόγμα της πολιτικής «ήπιας ισχύος» και των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», που μεγαλόσχημα διαφήμιζε ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου, έχει εν τοις πράγμασι ακυρωθεί. Εν πάση περιπτώσει, η Άγκυρα παγιδεύεται σε αδιέξοδα που η ίδια δημιουργεί λόγω της νέο-οθωμανικής της στρατηγικής.
Στην κρίση της Λιβύης εμφάνισε έκδηλα τα σημάδια αμηχανίας. Απώλεσε την πρωτοβουλία των κινήσεων και περιόρισε ουσιαστικά τις προοπτικές να εντάξει τη Λιβύη σε μία «νεο-οθωμανική» σφαίρα επιρροής. Τώρα, η εν λόγω πρωτοβουλία ανήκει απευθείας στις γνωστές χώρες του αποικιοκρατικού δυναμικού (Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ ), αλλά και σε «ιδεότυπα» του αραβικού κόσμου (Κατάρ).
Άλλωστε διαπιστώθηκε πως η όξυνση της κατάστασης και η άμεση παρέμβαση δυτικών χωρών αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο στον μεγαλεπήβολο σχεδιασμό επιδίωξης ρυθμιστικού ρόλου εκ μέρους της Τουρκίας σε όλη αυτή την εύφλεκτη περιοχή που εκτείνεται από το Μαρόκο ως τη Συρία.
Τούτο ασφαλώς αποτύπωσε κατά την πρόσφατη περιοδεία του στην περιοχή ο κ. Έρντογάν και, ως οξύνους ηγέτης, θα κατανόησε μια βασική παράμετρο στην πολιτική επικοινωνία: ότι δηλαδή ο πολιτικός ως διασημότητα κάνει την πολιτική ασήμαντη.
Αν επομένως ο κ. Ερντογάν θέλει να αποφύγει περαιτέρω διεύρυνση των συνεπειών του ‘τέλειου’ λάθους της πολιτικής του, τότε οφείλει άμεσα να αναθεωρήσει τη στρατηγική της επιθετικότητας υιοθετώντας σύγχρονες αρχές ενός συνεργασιακού ήθους στην πολιτική. Ως υπεύθυνος ηγέτης θα γνωρίζει κάποιες σημαντικές επιστημονικές θέσεις: ολόκληρη η πορεία του πολιτισμού μπορεί να ερμηνευθεί ως μια βαθμιαία μετάβαση από ένα συγκρουσιακό σε ένα συνεργασιακό ήθος, από την αντικατάσταση της αντίληψης όσον αφορά στα οικονομικά και πολιτικά πράγματα ως «παίγνια μηδενικού αθροίσματος» με μια άλλη αντίληψη που τα βλέπει ως «παίγνια μη μηδενικού αθροίσματος».
*Ο Κώστας Γουλιάμος είναι Αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 25/09/2011
