Καλοκαίρι 1974... Ανατολική Μεσόγειος... Ώρα μηδέν... Λαϊκός αναβρασμός από την Τεχεράνη και την Αλεξάνδρεια μέχρι τις ελληνικές ακτές. Οι λαοί της ευρύτερης περιοχής ψάχνουν απεγνωσμένα μια διέξοδο από την πολιτική και κοινωνικοοικονομική συστημική κρίση. Στο Ιράν, οι ημέρες της δυναστείας Πεχλεβί είναι μετρημένες. Στην Αίγυπτο, το μέλλον του «αραβικού σοσιαλισμού» είναι αμφίβολο. Ανοικτοί λογαριασμοί παντού και μάλιστα εν μέσω σημαντικών εξελίξεων, οι οποίες αφορούν το «μέτωπο» του Ψυχρού Πολέμου. Η υφήλιος ψάχνει μια νέα «ισορροπία» δυνάμεων. Το ίδιο και οι αστικές τάξεις της Ανατολικής Μεσογείου...
Ποιος είναι ο «σύντομος δρόμος» για την ένταξη στην «καπιταλιστική», «αστική», «δημοκρατική» Δύση; Με ποιο τρόπο θα ενταχθούν στο «ευρωπαϊκό μπλοκ» οι κοινωνίες της Ελλάδας και της Τουρκίας; Οι συνταγματάρχες της Ελλάδας και οι ανίσχυρες κυβερνήσεις της Τουρκίας ψάχνουν απεγνωσμένα «απάντηση» στο συγκεκριμένο ερώτημα. Οι προσπάθειες δεν αποδίδουν. Στην Αθήνα το πολιτικό κλίμα οξύνεται εξαιτίας των τραγικών λαθών των στρατηγών στην περίπτωση του Κυπριακού. Το τραγικό λάθος του πραξικοπήματος στην Κύπρο, ακολουθεί η ήττα από τις δυνάμεις του τουρκικού στρατού... Οι Έλληνες στρατηγοί σε κατάσταση πανικού. Η Αθήνα καλεί απεγνωσμένα τον Καραμανλή να γυρίσει στη χώρα. Οι «τελευταίες ελπίδες» των Ελλήνων μεσοαστών βρίσκονται πλέον στα χέρια του κεντροδεξιού πολιτικού...
Το καλοκαίρι του 1974 στην Ελλάδα εγκαινιάζεται ένα νέο «καθεστώς». Ένα «δυτικό», «ευρωπαϊκό», «καπιταλιστικό» και δικομματικό καθεστώς το οποίο έρχεται να αναθεωρήσει -και όχι να καταργήσει- τα περιφερειακά-τοπικά δίκτυα συμφερόντων, πάνω στα οποία οικοδομήθηκε το νέο ελληνικό κράτος. Από το 1974 στην εξουσία εναλλάσσονται δύο κυρίαρχα πολιτικά κόμματα. Ένα «κεντροδεξιό» και ένα «κεντροαριστερό» κόμμα. Κοινή συνισταμένη: Η πίστη στις καπιταλιστικές δομές και στην ανασυγκρότηση των τοπικών δικτύων συμφερόντων και συναλλαγών στο όνομα της ενσωμάτωσης της χώρας στο νέο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο.
Τον «δρόμο» του Καραμανλή επιχειρούν να πάρουν, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και οι Τούρκοι στρατηγοί. Η στρατιωτική χούντα επιχειρεί να οικοδομήσει ένα δικομματικό σύστημα, στο οποίο η «κεντροδεξιά» και η «κεντροαριστερά» θα συνυπάρχουν. Το τουρκικό πείραμα δεν θα σημειώσει την ίδια επιτυχία με το αντίστοιχο «ελληνικό πείραμα». Η μοίρα του μοιάζει να είναι προκαθορισμένη. Σε αντίθεση με την ιδιόρρυθμη, «ισλαμική» ανάγνωση του Ιράν, η Τουρκία τραβά τον δρόμο του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και της de facto επιστροφής στον άτυπο μονοκομματισμό...
Στην Ελλάδα το καθεστώς που εγκαινιάζεται το καλοκαίρι του 1974 κατορθώνει να επεκτείνει με μια σειρά «τεχνητών αναπνοών» τη διάρκεια ζωής του μέχρι το απόγευμα της 6ης Μαΐου 2012. Εκείνο το απόγευμα στην Ελλάδα ξεκινά μια νέα μεταβατική φάση. Ένα ταξίδι στο άγνωστο και την πολιτική αβεβαιότητα...
Από το Ιράν μέχρι την Τουρκία και την Ελλάδα η ίδια ιστορία... Ζωές στην «περιφέρεια». Ζωές στην πίσω αυλή του σύγχρονου καπιταλισμού... Ένα αβέβαιο «αύριο»...
Τι θα ακολουθήσει τη μεταβατική φάση στην Ελλάδα; Ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός (πείραμα Τουρκίας), νέα ανάγνωση του καπιταλισμού (περίπτωση Ιράν) ή κάτι άλλο; Την Κυριακή η ελληνική κοινωνία φαίνεται να απέρριψε την πρώτη επιλογή. Οι μελλοντικές εξελίξεις θα κρίνουν τις άλλες δύο επιλογές που απομένουν.
Ποιος είναι ο «σύντομος δρόμος» για την ένταξη στην «καπιταλιστική», «αστική», «δημοκρατική» Δύση; Με ποιο τρόπο θα ενταχθούν στο «ευρωπαϊκό μπλοκ» οι κοινωνίες της Ελλάδας και της Τουρκίας; Οι συνταγματάρχες της Ελλάδας και οι ανίσχυρες κυβερνήσεις της Τουρκίας ψάχνουν απεγνωσμένα «απάντηση» στο συγκεκριμένο ερώτημα. Οι προσπάθειες δεν αποδίδουν. Στην Αθήνα το πολιτικό κλίμα οξύνεται εξαιτίας των τραγικών λαθών των στρατηγών στην περίπτωση του Κυπριακού. Το τραγικό λάθος του πραξικοπήματος στην Κύπρο, ακολουθεί η ήττα από τις δυνάμεις του τουρκικού στρατού... Οι Έλληνες στρατηγοί σε κατάσταση πανικού. Η Αθήνα καλεί απεγνωσμένα τον Καραμανλή να γυρίσει στη χώρα. Οι «τελευταίες ελπίδες» των Ελλήνων μεσοαστών βρίσκονται πλέον στα χέρια του κεντροδεξιού πολιτικού...
Το καλοκαίρι του 1974 στην Ελλάδα εγκαινιάζεται ένα νέο «καθεστώς». Ένα «δυτικό», «ευρωπαϊκό», «καπιταλιστικό» και δικομματικό καθεστώς το οποίο έρχεται να αναθεωρήσει -και όχι να καταργήσει- τα περιφερειακά-τοπικά δίκτυα συμφερόντων, πάνω στα οποία οικοδομήθηκε το νέο ελληνικό κράτος. Από το 1974 στην εξουσία εναλλάσσονται δύο κυρίαρχα πολιτικά κόμματα. Ένα «κεντροδεξιό» και ένα «κεντροαριστερό» κόμμα. Κοινή συνισταμένη: Η πίστη στις καπιταλιστικές δομές και στην ανασυγκρότηση των τοπικών δικτύων συμφερόντων και συναλλαγών στο όνομα της ενσωμάτωσης της χώρας στο νέο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο.
Τον «δρόμο» του Καραμανλή επιχειρούν να πάρουν, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και οι Τούρκοι στρατηγοί. Η στρατιωτική χούντα επιχειρεί να οικοδομήσει ένα δικομματικό σύστημα, στο οποίο η «κεντροδεξιά» και η «κεντροαριστερά» θα συνυπάρχουν. Το τουρκικό πείραμα δεν θα σημειώσει την ίδια επιτυχία με το αντίστοιχο «ελληνικό πείραμα». Η μοίρα του μοιάζει να είναι προκαθορισμένη. Σε αντίθεση με την ιδιόρρυθμη, «ισλαμική» ανάγνωση του Ιράν, η Τουρκία τραβά τον δρόμο του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και της de facto επιστροφής στον άτυπο μονοκομματισμό...
Στην Ελλάδα το καθεστώς που εγκαινιάζεται το καλοκαίρι του 1974 κατορθώνει να επεκτείνει με μια σειρά «τεχνητών αναπνοών» τη διάρκεια ζωής του μέχρι το απόγευμα της 6ης Μαΐου 2012. Εκείνο το απόγευμα στην Ελλάδα ξεκινά μια νέα μεταβατική φάση. Ένα ταξίδι στο άγνωστο και την πολιτική αβεβαιότητα...
Από το Ιράν μέχρι την Τουρκία και την Ελλάδα η ίδια ιστορία... Ζωές στην «περιφέρεια». Ζωές στην πίσω αυλή του σύγχρονου καπιταλισμού... Ένα αβέβαιο «αύριο»...
Τι θα ακολουθήσει τη μεταβατική φάση στην Ελλάδα; Ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός (πείραμα Τουρκίας), νέα ανάγνωση του καπιταλισμού (περίπτωση Ιράν) ή κάτι άλλο; Την Κυριακή η ελληνική κοινωνία φαίνεται να απέρριψε την πρώτη επιλογή. Οι μελλοντικές εξελίξεις θα κρίνουν τις άλλες δύο επιλογές που απομένουν.
Το σίγουρο είναι ένα... Το ελληνικό πολιτικό σύστημα -καθεστώς- άλλαξε για πάντα...
Ακολουθεί η μεγάλη μπόρα...
* Ο Νίκος Στέλγιας είναι ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη
www.kathimerini.com.cy
