Χωρίς την αποτελεσματικότητα των δυτικοθεσσαλικών τμημάτων – τα οποία σε όλες τις κρίσιμες περιστάσεις του Α’ και Β’ Βαλκανικών Πολέμων έδρασαν σαν «από μηχανής θεός» και έκριναν την τελική θετική έκβαση των πολέμων, είναι βέβαιο ότι η τροπή των γεγονότων θα ήταν διαφορετική. Ίσως η Ελλάδα να μην είχε την σημερινή της έκταση και κατά πάσα πιθανότητα να μην είχαν απελευθερωθεί όλοι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Βόρειας Ελλάδας.
Πολεμικό Μέτωπο Ηπείρου
Στα τέλη του 1912, και ενώ στο μέτωπο της Μακεδονίας είχε καταληφθεί η Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα οι επιθέσεις του Ελληνικού στρατού αποτύγχαναν μπροστά από τα οχυρά του Μπιζανίου και ο Βενιζέλος, ο πρωθυπουργός της χώρας ανησυχούσε σοβαρά για την Ήπειρο. Γιατί μέσα στο στρόβιλο του πολέμου η κατάσταση εξακολουθούσε να είναι ρευστή, ενώ ένα νέο στοιχείο αύξανε τη σοβαρότητα της : η δημιουργία του αλβανικού κράτους, που είχε ισχυρούς προστάτες την Ιταλία και την Αυστροουγγαρία. Και τα πράγματα έδειχναν ότι οι δύο αυτές δυνάμεις της Αδριατικής ήθελαν να ενσωματώσουν στο αρτιγέννητο κράτος ολόκληρη την Ήπειρο από την Κορυτσά ως τα Ιωάννινα και την Πρέβεζα. Για να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο μία λύση υπήρχε: να σπεύσει ο ελληνικός στρατός για να γίνει κύριος των επίμαχων περιοχών.
Ο Βενιζέλος λοιπόν αγωνιούσε για την κατάληψη της ηπειρωτικής πρωτεύουσας, όπως πριν από λίγες βδομάδες αδημονούσε για τη Θεσσαλονίκη. Βρισκόταν στο Λονδίνο τότε, όπου γινόταν διαπραγματεύσεις για ειρήνη, ενώ συνεχιζότανε οι επιχειρήσεις στην Ήπειρο και στο Αιγαίο. Από τα παρασκήνια ο Έλληνας πρωθυπουργός πληροφορούνταν τις προσπάθειες της Ιταλίας και της Αυστρίας για λογαριασμό της Αλβανίας.
. Έτσι άρχισε εντατική προπαρασκευή για την τελική επίθεση κατά των Ιωαννίνων.
Η Τελική Επίθεση
Η επίθεση εξαπολύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου. Επικεφαλής του Ελληνικού στρατού στην επίθεση αυτή τέθηκε όπως ήταν φυσικό το καλύτερο τμήμα του Ελληνικού στρατού το 1ο ή (Ι/38) Σύνταγα Ευζώνων αποτελούμενο από το 9ου δυτικοθεσσαλικό, τάγμα και το 8ο ,ανατοθεσσαλικό, τάγματα. Η πτώση των Ιωαννίνων πραγματοποιήθηκε την 21η Φεβρουαρίου όταν τα δύο αυτά τάγματα με επικεφαλής το 9ο τάγμα και διοικητή τον Ιωάννη Βελισσαρίου, αποχωρισθέντα έφτασαν στις θύρες των Ιωαννίνων χωρίς να πάρουν σχετική διαταγή και χωρίς να το γνωρίζει η διοίκηση της Φάλαγγας που παρέμεινε αδρανής στη Δωδώνη.
Την ίδια ώρα κανένα άλλο στρατιωτικό τμήμα δεν είχε κατέβει στην πεδιάδα και κανένα από τα τουρκικά οχυρά σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα (δηλαδή τα οχυρά Μπιζανίου, Καστρίτσας και Χαντζηρέλλου) δεν είχε προσβληθεί από τον Ελληνικό στρατό.
Έτσι είναι βέβαιο ότι χωρίς τον ηρωισμό, την αποφασιστικότητα και την αποτελεσματικότητα των δυτικοθεσσαλών ευζώνων του 9ου τάγματος τα Ιωάννινα δεν θα απελευθερωνόταν την 21 Φεβρουαρίου του 1913 και ούτε είναι βέβαιο ότι σήμερα τα Ιωάννινα και η Ήπειρος θα ήταν σήμερα Ελληνικά.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι όλα οφείλονται στο διοικητή του 9ου τάγματος Ι. Βελισσαρίου. Κανένας βέβαια δεν αμφισβητεί ότι ο Ι. Βελισσάριος υπήρξε ένας πραγματικός ήρωας αλλά πρέπει επίσης να προσθέσουμε ότι το Δυτικόθεσσαλικό Ευζωνικό το ίδιο έπραξε και στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (μάχη των Γιαννιτσών με διοικητή τον Ν. Γεωργούλη) το ίδιο και στη μάχη του Λαχανά, στη μάχη της Τζουμαγιάς (Β’ Βαλκανικό πόλεμο) και αργότερα στην τριετή Μικρασιατική Εκστρατεία.
Του Δομήνικου Βερίλλη
πρ. Δημάρχου Καρδίτσας
