ΛΙΒΑΝΟΣ - ΙΣΡΑΗΛ Στην κόψη του ξυραφιού με αιχμή τις ΑΟΖ

Τη δική της άποψη για τα θαλάσσια σύνορα του Ισραήλ με το Λίβανο, στη βάση των οποίων ορίζεται και η ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), απέστειλε γραπτώς στον ΟΗΕ, στα μέσα Ιούλη, η ισραηλινή ηγεσία επαναφέροντας, έτσι, στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας το νέο φλέγον θέμα που έχει προκύψει μεταξύ των δύο χωρών, με αφορμή τον εντοπισμό των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, και πιθανότατα πετρελαίου, στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου. Κάτι ανάλογο είχε γίνει πέρυσι τον Αύγουστο από την τότε κυβέρνηση του Λιβάνου, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο του φιλο-αμερικανικού κόμματος «Μέλλον» του Σάαντ Χαρίρι. Σύμφωνα με πληροφορίες, εκείνη η πρόταση δεν έθετε υπό αμφισβήτηση το ότι τα κοιτάσματα που έχουν εντοπιστεί βρίσκονται στα χωρικά ύδατα του Ισραήλ.

Το ζήτημα, όμως, θίχτηκε εκ νέου από τη λιβανική πλευρά, στις αρχές Γενάρη, όταν προχώρησε μονομερώς, όπως έχει το δικαίωμα, στον ορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, ζητώντας την παρέμβαση του ΟΗΕ «προκειμένου το Ισραήλ να μην αντλήσει από τις πηγές υδρογονανθράκων που βρίσκονται εντός της λιβανικής ΑΟΖ», γιατί κάτι τέτοιο θα θεωρηθεί «παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας της χώρας». Και η Βηρυτός επανήλθε με προειδοποιήσεις προς τον ΟΗΕ, στα τέλη του Ιούνη, καλώντας τον Οργανισμό «να λάβει μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί μια ενδεχόμενη σύγκρουση στην περιοχή», καταγγέλλοντας ότι η συμφωνία Ισραήλ - Κύπρου για τη μεταξύ τους ΑΟΖ αποτελεί «απειλή γιατί παραβιάζει τη λιβανική κυριαρχία, βλάπτει τα οικονομικά συμφέροντα του Λιβάνου και υποσκάπτει την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή».

Αν σε αυτή την προειδοποίηση, προστεθεί και η ξεκάθαρη τοποθέτηση εκ μέρους της ισραηλινής πλευράς ότι «θα προστατεύσει και θα υπερασπιστεί με ΚΑΘΕ τρόπο τον ενεργειακό πλούτο της χώρας», τότε είναι προφανές ότι το θερμόμετρο στην, ούτως ή άλλως, εύφλεκτη περιοχή έχει αρχίσει να δείχνει «κόκκινο». Ο ΟΗΕ, από την άλλη, εφόσον Ισραήλ και Λίβανος δεν έχουν ορίσει επίγεια σύνορα και παραμένουν σε εμπόλεμη κατάσταση, δεν μπορεί (ακόμη και να είχε την πρόθεση) να «προτείνει» θαλάσσια, με βάση τα οποία θα μπορεί να υπάρξει «διαμεσολάβηση» για τον ορισμό τελικών ΑΟΖ. Και τα πράγματα λαμβάνουν ακόμη πιο ανησυχητικές διαστάσεις αν αναλογιστεί κανείς ότι στην υπόθεση εμπλέκονται, επίσης, η Κύπρος, η Τουρκία (με έντονη παρασκηνιακή δραστηριότητα), το Ιράν και, σε χαμηλότερους τόνους, η Αίγυπτος, η Συρία, αλλά και η Ελλάδα (λόγω και των ολοένα στενότερων σχέσεων με το Ισραήλ), όπως και ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία.

Τα κοιτάσματα
Είναι γεγονός ότι τα, εν λόγω, ενεργειακά κοιτάσματα αποτελούν εκπληκτικό πλούτο και συνεπάγονται πολλά κέρδη και μεγάλη ενίσχυση της ισχύος του οποιουδήποτε τα θέσει υπό τον έλεγχό του. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι στη λεγόμενη Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου, συνολικά, υπάρχουν αποθέματα φυσικού αερίου 122 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών. Εξ αυτών, σε βάθος μεγαλύτερο των 5 χιλιομέτρων, το κοίτασμα «Λεβιάθαν», που είναι και το τελευταίο που ανακαλύφθηκε πέρυσι τον Ιούνιο, εκτιμάται ότι έχει αποθέματα 16 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών ή 450 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου.

Οι αποτιμήσεις αυτές έρχονται να συμπληρώσουν τα αποθέματα των κοιτασμάτων «Ταμάρ» και «Νταλίτ», που ήδη είχαν εντοπιστεί στα ανοιχτά του Ισραήλ και στα οποία έχουν αρχίσει, εδώ και καιρό, οι εργασίες αξιοποίησης. Επίσης, με το «Λεβιάθαν» συνορεύει το «οικόπεδο 12», κοίτασμα φυσικού αερίου που εντοπίζεται στα κυπριακά χωρικά ύδατα, ενώ έχουν εντοπιστεί ενεργειακά κοιτάσματα στη λεκάνη του Ηροδότου, νοτίως της Κρήτης.

Τα δικαιώματα διεξαγωγής έρευνας και αξιοποίησης των κοιτασμάτων «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν» έχει μια κοινοπραξία εταιρειών ισραηλινών συμφερόντων υπό την κυριαρχία μιας αμερικανικής. Συγκεκριμένα, η, αμερικανικών συμφερόντων, «Noble Energy» κατέχει το 39,66% των δικαιωμάτων από την αξιοποίηση των κοιτασμάτων, και οι ισραηλινές «Avner Oil and Gas», «Delek Drilling», «Ratio Oil Exploitation» κατέχουν 22,6%, 22,67% και 15% αντιστοίχως.

H «Noble Energy» συζητούσε, ήδη, από το 2009 και με την κυπριακή ηγεσία για το «οικόπεδο 12». Οπως φαίνεται, μετά και από την ισραηλινο-κυπριακή συμφωνία για την ΑΟΖ, οι συζητήσεις προχώρησαν με ταχύτητα και έτσι, κατά πολλούς, θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η αμερικανική εταιρεία θα αναλάβει και το «οικόπεδο 12», καθώς η διαδικασία κατάθεσης προσφορών φέρεται ν' αφήνεται στο περιθώριο.

Εκρηκτικό περιφερειακό κουβάρι

Η Τουρκία δεν έκρυψε ούτε στιγμή τη δυσαρέσκειά της για την ισραηλινο-κυπριακή συμφωνία για την ΑΟΖ δηλώνοντας, μάλιστα, προκλητικά ότι δεν έχει η ίδια βλέψεις στα κοιτάσματα αυτά, αλλά «δεν λήφθηκαν υπόψη τα συμφέροντα» της κατεχόμενης βόρειας Κύπρου. Σύμφωνα με διαρροές, η τουρκική ηγεσία «έκανε ό,τι μπορούσε» για να διαμορφώσει αρνητικό κλίμα για τη συγκεκριμένη συμφωνία σε όλες τις αραβικές μουσουλμανικές ηγεσίες με τις οποίες οι σχέσεις της βελτιώνονται διαρκώς, μετά τις ανακατατάξεις σε πολιτικό επίπεδο που έχουν συμβεί σε αρκετές από αυτές, και έχουν φέρει στο προσκήνιο ως ισχυρό πολιτικό παράγοντα δυνάμεις όπως οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» στηνΑίγυπτο, με τους οποίους το κόμμα του Ερντογάν έχει στενότατες σχέσεις. Το Κάιρο, συγκεκριμένα, δεν έχει προβεί σε κάποια κίνηση, αλλά η συζήτηση για το κατά πόσο θα συνεχιστεί η προμήθεια φυσικού αερίου προς το Ισραήλ, διά μέσου αγωγού, σε προνομιακές τιμές, όπως γινόταν επί Μουμπάρακ, και για το πόσο επηρεάζεται η συμφωνία ΑΟΖ της Αιγύπτου με την Κύπρο από τη συμφωνία της δεύτερης με το Ισραήλ, έχει, ήδη, αρχίσει.

Η τουρκική επιρροή, στο πλαίσιο της, επιτυχημένης μέχρι στιγμής, μεθόδευσης της Αγκυρας, ν' αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη και στην περίπτωση τηςΣυρίας, παρά τις «τριβές» με την ηγεσία Ασαντ που κλυδωνίζεται από αναταραχές εδώ και περισσότερο από τέσσερις μήνες, τις οποίες προσπαθεί αιματηρά να καταστείλει. Είναι, επίσης, προφανές ότι η τουρκική ηγεσία «παίζει και το χαρτί» του Παλαιστινιακού, επιδιώκοντας να εμφανιστεί ως η «μουσουλμανική εκείνη περιφερειακή δύναμη» που υποστηρίζει τα παλαιστινιακά δίκαια. Δεν μπορεί κανείς να θεωρήσει μεμονωμένα γεγονότα ούτε την «έκρηξη» Ερντογάν στη σύνοδο του Νταβός, το 2009, δήθεν με αφορμή την πολύνεκρη ισραηλινή εισβολή στη Γάζα, ούτε την, πάλι δήθεν (γιατί συνεχίζεται η στρατιωτική συνεργασία και σε εμπορικό επίπεδο), ψύχρανση των σχέσεων με το Ισραήλ λόγω της αιματηρής εισβολής Ισραηλινών κομάντος στο τουρκικό πλοίο «Μάβι Μαρμαρά», που ηγούνταν στολίσκου αλληλεγγύης, το Μάη του 2010.

Ο τουρκικός παράγοντας δεν θα πρέπει να θεωρείται αμελητέος ούτε στην περίπτωση του Λιβάνου, ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη στην ηγεσία της «Χεζμπολάχ», που πρόσκειται στο Ιράν. Η Αγκυρα, ιδιαίτερα την τελευταία διετία, έχει ενισχύσει τις σχέσεις της με το Ιράν, παίρνοντας αποστάσεις από τον πάλαι ποτέ καλό της σύμμαχο, το Ισραήλ. Αν και μπορεί εύκολα ν' αντιληφθεί κανείς ότι τα συμφέροντα του ιρανικού και του τουρκικού κεφαλαίου είναι ανταγωνιστικά, ιδιαίτερα ως προς την κατάληψη της θέσης της κυρίαρχης περιφερειακής δύναμης στην περιοχή, είναι ξεκάθαρο ότι προσωρινά, στην παρούσα συγκυρία, μπορούν να ενώσουν «τις δυνάμεις» τους απέναντι στον κοινό εχθρό: το Ισραήλ.

Με γνωστή, λοιπόν, τη συγκεκριμένη περιφερειακή «λυκοσυμμαχία» και τις σχέσεις της με τις, σημερινές κυρίαρχες δυνάμεις του Λιβάνου, ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι η επίτευξη συμφωνίας για την ΑΟΖ ανάμεσα στην Κύπρο και στο Ισραήλ, δεν θα άρεσε ούτε στη Βηρυτό. Αν και η Κύπρος είχε υπογράψει συμφωνία για την ΑΟΖ και με το Λίβανο, την οποία αναμενόταν να εγκρίνει το λιβανικό Κοινοβούλιο, κάτι τέτοιο δεν έγινε παρά τις σχετικές διαβεβαιώσεις του φιλο-αμερικανού πρώην πρωθυπουργού Χαρίρι. Σήμερα, που στην κυβέρνηση βρίσκονται η σιιτική φιλο-ιρανική «Χεζμπολάχ» και οι σύμμαχοί της, είναι, μάλλον, βέβαιο ότι η συμφωνία αυτή δεν πρόκειται να επικυρωθεί ποτέ.

Η ίδια η «Χεζμπολάχ» είχε εξαρχής αμφισβητήσει ότι το σύνολο των κοιτασμάτων που το Ισραήλ διεκδικεί βρίσκονται μόνο εντός της ισραηλινής ΑΟΖ. Οι πληροφορίες που θέλουν το Ιράν να έχει, ήδη, αποστείλει ειδικούς που μπορούν να συνεισφέρουν στον εντοπισμό και την αξιοποίηση ενεργειακών υποθαλάσσιων κοιτασμάτων, καθώς και τη «Χεζμπολάχ» να «προετοιμάζεται για σύγκρουση με το Ισραήλ και στη θάλασσα» δεν έχουν επιβεβαιωθεί, αλλά ούτε έχουν διαψευστεί.

Τέλος, αξίζει τον κόπο να σημειωθεί ότι ένα, όχι αμελητέο, τμήμα των κοιτασμάτων που το Ισραήλ θεωρεί δικαιωματικά δικά του βρίσκονται σε θαλάσσιο χώρο που, ουσιαστικά, ανήκει στα παλαιστινιακά εδάφη, αφού είναι πολύ κοντά στα χωρικά ύδατα της Λωρίδας της Γάζας.

Είναι προφανές ότι μια αλλαγή του «στάτους κβο» με τερματισμό της κατοχής, δε συμφέρει διόλου την ισραηλινή ηγεσία ούτε σε αυτόν τον τομέα, καθώς η παλαιστινιακή πλευρά δικαιούται να θέσει και αυτή διεκδικήσεις. Ισως αυτός να είναι άλλος ένας λόγος εξαιτίας του οποίου η ισραηλινή διπλωματία έχει εξαπολύσει αγώνα δρόμου για να «παγώσει» την παλαιστινιακή εκστρατεία με στόχο τη μονομερή αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, καταρχάς, από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το Σεπτέμβρη.

Ενδο-ιμπεριαλιστικοί διαγκωνισμοί

Με δεδομένες τις εκτιμήσεις για τα αποθέματα των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου είναι μάλλον προφανές ότι γρήγορα μετατράπηκαν σε μήλον της έριδος και για πολύ ισχυρότερους «παίκτες» από τις περιφερειακές δυνάμεις. Πόσο μάλλον σε μια περίοδο καπιταλιστικής κρίσης, όπου οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις διαγκωνίζονται για διασφάλιση κερδών, αγορών και φυσικά ενέργειας.

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, εδώ και καιρό, υπήρχε προβληματισμός για το πώς θα προμηθευτεί ενέργεια, με κάποιες από τις δυνάμεις της να συμμερίζονται τις ανησυχίες που, εμμέσως πλην σαφώς, είχαν εκφράσει και οι ΗΠΑ σχετικά με την ολοένα μεγαλύτερη «ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και συγκεκριμένα από τις ενεργειακές συμφωνίες της Ρωσίας με Γερμανία και Ιταλία (σε αυτές συγκαταλέγονται τα σχέδια για τους αγωγούς φυσικού αερίου «Nord Stream» και «South Stream»). Προς τις ρωσικές ενεργειακές πηγές φάνηκαν να στρέφονται και βρετανικών συμφερόντων εταιρείες, όπως η ΒΡ που υπέγραψε, στις αρχές του χρόνου, συμφωνία με τη ρωσική «Rosneft». Την ίδια στιγμή, η εναλλακτική, αμερικανικών συμφερόντων, πρόταση του αγωγού «Νabucco» μοιάζει να «παγώνει» προς το παρόν λόγω έλλειψης τόσο μεγάλων ποσοτήτων όσων απαιτούνται για την τροφοδοσία του, καθώς μικρότερης χωρητικότητας είναι τα, επίσης, ανταγωνιστικά στα ρωσικά συμφέροντα, σχέδια μεταφοράς που βασίζονται στον αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας με τροφοδοσία αζέρικου πετρελαίου (ελληνο-ιταλικός αγωγός ITGI και σχέδιο ΤΑΡ με συνεργασία Ελλάδας - Αλβανίας - Ιταλίας).

Το ζήτημα έγινε ακόμη πιο φλέγον μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκοσίμα της Ιαπωνίας, που προκάλεσε πληθώρα συζητήσεων στη Γαλλία, η οποία καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες σε μεγάλο βαθμό από τους πυρηνικούς της σταθμούς, και λόγω της αστάθειας που επικρατεί, πλέον, σε μια σειρά από αραβικές βορειοαφρικανικές, κυρίως, χώρες, οι οποίες προμήθευαν ενέργεια την ΕΕ. Αναφερόμαστε στις υποθαλάσσιες συνδέσεις, κυρίως υγροποιημένου αερίου, Αλγερίας - Τυνησίας - Ιταλίας, Αλγερίας - Μαρόκου - Ισπανίας και Λιβύης - Ιταλίας.

Είναι προφανές ότι πλέον πολλά είναι τα βλέμματα που στρέφονται προς την Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου και τον, πλούσιο, ενεργειακά βυθό της. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας διασφάλισης συμφερόντων ανάμεσα σε δήθεν σύμμαχες αλλά, επί της ουσίας, πάντα ανταγωνιστικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, θα πρέπει κανείς να εντάξει το όψιμο ενδιαφέρον της γερμανικής και της ρωσικής ηγεσίας για «επαφές» με την Κύπρο (επισκέψεις Μέρκελ - Μεντβέντεφ), την «προσφορά» της ισραηλινής ηγεσίας να προμηθεύσει, με υποθαλάσσιο αγωγό, αέριο στην Ελλάδα μετατρέποντάς την σε διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας προς την Ευρώπη, τη διαφορετική στάση απέναντι στη Λιβύη και στη Συρία των διαφόρων δυνάμεων, την, επί του πρακτέου, αδιευκρίνιστη αντίδραση των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στην παλαιστινιακή εκστρατεία μονομερούς ανεξαρτησίας κ.ά.
Από τα προαναφερόμενα, είναι ηλίου φαεινότερο ότι για τον έλεγχο, την αξιοποίηση και τη διανομή του ενεργειακού πλούτου της Ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου βρίσκεται σε εξέλιξη και, φυσικά, θα συνεχιστεί ένας ανελέητος διαγκωνισμός περιφερειακών και ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, μέσα από πρόσκαιρες ή όχι συμμαχίες, οι οποίες ακόμη και στην πορεία μπορεί ν' αλλάξουν. Είναι επίσης ξεκάθαρο, όπως αποδείχτηκε και από την περίπτωση της Λιβύης, ότι ο διαγκωνισμός αυτός δεν αποκλείεται διόλου να λάβει και ένοπλη μορφή, μόνο που στην περίπτωση της ανατολικής Μεσογείου κάτι τέτοιο σημαίνει πραγματικά έκρηξη «μεγατόνων», αν αναλογιστεί κανείς για ποιες πλευρές μιλάμε («Χεζμπολάχ», Ισραήλ καταρχάς) και ποιες ισχυρότερες περιφερειακές και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις βρίσκονται πίσω από αυτές ήδη (Ιράν, Τουρκία, ΗΠΑ) και ποιες άλλες, χωρίς αμφιβολία, θα αναμειχτούν για να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους (ΕΕ και ξεχωριστών ευρωπαϊκών δυνάμεων, Ρωσία, Κίνα).Και το μόνο βέβαιο είναι ότι η σπίθα είναι πολύ εύκολο να ανάψει σε αυτήν την τόσο εύφλεκτη περιοχή.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ
http://www2.rizospastis.gr