Του Σάββα Καλεντερίδη
Ξεκίνησε εδώ και πολλά χρόνια, τα δυο τελευταία χρόνια όμως για μεγάλη μερίδα των Ελλήνων έχει λάβει κυριολεκτικά χαρακτήρα «σανίδας σωτηρίας» ή ενός ιδιότυπου σωσιβίου, που είναι ικανό να σηκώσει όλο το βάρος και να λύσει το σύνολο των προβλημάτων της χώρας μας, που βουλιάζει στον ωκεανό των σκανδάλων, της ανυποληψίας και της ανικανότητας των πολιτικών και της κατάρρευσης του ελληνικού κράτους. Ο λόγος για τις αναπτυσσόμενες σχέσεις Ελλάδος-Ισραήλ, που κινούνται στην κατεύθυνση σύναψης στρατηγικής σχέσης.
Υπάρχουν δυο κρίσιμα και πιθανόν αλληλοεξαρτώμενα και αλληλοεπηρεαζόμενα στοιχεία, που πρέπει να ληφθούν υπόψιν, στην ανάλυση της πορείας ανάπτυξης των ελληνο-ισραηλινών σχέσεων. Το ένα είναι το όλο σχέδιο εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στη ΝΑ Μεσόγειο, στο οποίο σχέδιο είναι πρωτοπόροι και έχουν καθοριστικό ρόλο -μέχρι στιγμής- η Κύπρος, το Ισραήλ, ο εβραϊκός παράγοντας και οι ΗΠΑ, με την Τουρκία να είναι αποκλεισμένη από τις διαδικασίες και από τις εξελίξεις. Το άλλο είναι η πορεία των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων, η οποία άρχισε να επιδεινώνεται με αφορμή το Παλαιστινιακό και την επίθεση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας και κορυφώθηκε με το φόνο εννιά Τούρκων πολιτών στο Μαβί Μαρμαρά. Μπορεί φαινομενικά πίσω από την επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας Ισραήλ να βρίσκεται το Παλαιστινιακό, δεν πρέπει όμως να ξεφεύγει της προσοχής μας ότι η καμπύλης της πορείας επιδείνωσης είναι ανάλογη της καμπύλης υλοποίησης της ενεργειακής συμφωνίας Κύπρου-Ισραήλ, που είναι σφόδρα πιθανό να είναι και η πραγματική αιτία της τουρκοϊσραηλινής σύγκρουσης. Επίσης, ένα στοιχείο που δεν μπορεί να ξεφύγει της προσοχής μας, είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη των σχέσεων Ελλάδος-Ισραήλ ακολουθεί μια αντιστρόφως ανάλογη πορεία με αυτή των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, αναφερόμενοι πάντα στην ίδια χρονική περίοδο.
Δηλαδή, με άλλα λόγια, μπορούμε να σημειώσουμε ότι η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη με τον πιο στυγερό τρόπο τα λάθη και τα εγκλήματα του Τελ Αβίβ στο Παλαιστινιακό, ακολουθεί μια πολιτική κρίσεων στις σχέσεις της με το Ισραήλ, για να πετύχει με κάποιο τρόπο τη συμμετοχή της στα τεκταινόμενα στη ΝΑ Μεσόγειο. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα αναπτύσσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, για να εκμεταλλευτεί το κενό και την συγκυρία και να ισχυροποιήσει τη θέση της πολιτικά και στρατιωτικά, πάντα απέναντι στην τουρκική απειλή, που την ανακάλυψε εσχάτως και ο επί της εθνικής άμυνας υπουργός μας! Επίσης, πρέπει να προσθέσουμε ότι πέραν του συγκυριακού, η Ελλάδα χτίζει τα θεμέλια μιας σχέσης, που θα της επιτρέψει στο εγγύς μέλλον να συμμετέχει από καλύτερη θέση στις επόμενες φάσεις του ενεργειακού σχεδίου της ΝΑ Μεσογείου, είτε για να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα που βρίσκονται μεταξύ Κύπρου-Κρήτης-Καστελλορίζου, είτε για να διέλθει από την περιοχή αυτή υποθαλάσσιος αγωγός, ο οποίος μέσω ηπειρωτικής Ελλάδος θα μεταφέρει το φυσικό αέριο στην Ευρώπη.
Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι μπορεί η Τουρκία -λόγω αντικειμενικών συνθηκών και λόγω των πολύ αποτελεσματικών πολιτικοδιπλωματικών χειρισμών της Κύπρου- να έχει αποκλειστεί προς το παρόν από τα τεκταινόμενα στη ΝΑ Μεσόγειο, φιλοδοξεί όμως να παίξει ρυθμιστικό ρόλο στο τρίγωνο Κύπρου-Κρήτης-Καστελλορίζου. Μια φιλοδοξία που παρέμεινε ζωντανή λόγω της ολιγωρίας -για να μην χρησιμοποιήσουμε κάποιον άλλο ίσως πιο εύστοχο χαρακτηρισμό- που έδειξαν οι ελληνικές κυβερνήσεις στον ορισμό της ΑΟΖ Ελλάδος-Κύπρου, την ίδια στιγμή που έδειχναν ιδιαίτερη σπουδή στο ξεθεμελίωμα του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος. Και στο ζήτημα αυτό, που θα επηρεάσει και τη θέση της Ελλάδος στο Αιγαίο, η στάση που θα κρατήσουν το Ισραήλ, ο εβραϊκός παράγοντας και οι ΗΠΑ, θα επηρεάσει τις εξελίξεις, γεγονός που διασαφηνίζει και το κύριο σκοπούμενο της ανάπτυξης των ελληνο-ισραηλινών σχέσεων.
Επειδή όμως οι διεθνείς σχέσεις δεν είναι στατικές και χαρακτηρίζονται από δυναμική και ρευστότητα, δεν πρέπει να επαναπαυόμεθα και να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας και τις τύχες του έθνους σε άλλους, όποιοι και όσο ισχυροί και να είναι αυτοί. Τί εννοούμε; Η κρίση στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις κορυφώθηκε με το θάνατο των εννιά Τούρκων πολιτών στο Μαβί Μαρμαρά. Έκτοτε οι σχέσεις των δυο χωρών είναι σχεδόν παγωμένες, αφού η Τουρκία έχει αποσύρει τον πρεσβευτή της από το Τελ Αβίβ. Το τελευταίο διάστημα όμως βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές και φανερές συνομιλίες μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, για να ξεπεραστεί το πρόβλημα, να επιστρέψει ο πρέσβης της Τουρκίας στη θέση του και να αναθερμανθούν οι σχέσεις των δυο χωρών. Το Ισραήλ, μάλιστα, σύμφωνα με δημοσιεύματα του ισραηλινού τύπου, σκοπεύει να ζητήσει μια «οριοθετημένη συγνώμη» από την Τουρκία, που θα ικανοποιήσει την Άγκυρα και θα ξεπαγώσει τις διπλωματικές σχέσεις, γιατί οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή καθιστούν επιβεβλημένο κάτι τέτοιο και για τις δυο χώρες.
Να εξηγήσουμε γιατί. Η προοπτική αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, είναι ένα ενδεχόμενο που ταλανίζει τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς αναλυτές στον αραβικό κόσμο, στην Ουάσιγκτον, το Τελ Αβίβ και την Άγκυρα. Κοινός τόπος του προβληματισμού στις πρωτεύουσες των ως άνω χωρών είναι η εγκατάσταση γεωπολιτικής επιρροής της Τεχεράνης στην ιρακινή επικράτεια, όπου οι σιίτες αποτελούν το 60% του πληθυσμού. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο ισχυροποιεί τη θέση του Ιράν στον Περσικό Κόλπο και τη Μέση Ανατολή, κάτι που «φέρνει πιο κοντά» την Άγκυρα με το Τελ Αβίβ, οι οποίες ήδη ακολουθούν συγκλίνουσες στρατηγικές στο θέμα της Συρίας, όπου και εκεί το Ιράν προσπαθεί να παραμείνει ρυθμιστής των εξελίξεων.
Για όσους επικαλεστούν τη σύσφιξη και την ανάπτυξη των σχέσεων Ιράν-Τουρκίας, δεν θα πρέπει να τις προσεγγίσουμε αναζητώντας το στοιχείο της αντιφατικότητας, αλλά να αναζητήσουμε σ’ αυτές -πέρα από την πολυμέρεια που χαρακτηρίζει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας επί Νταβούτογλου- τεράστια οικονομικά οφέλη της Άγκυρας και προσδοκίες-επιδιώξεις για από κοινού αντιμετώπιση του Κουρδικού, ιδιαίτερα της πολύ ενοχλητικής πτυχής που λέγεται ΡΚΚ. Παρόλα αυτά, η ισχυροποίηση και το ενδεχόμενο αναβάθμισης του ρόλου του Ιράν στον Περσικό Κόλπο και τη Μέση Ανατολή, είναι ένας παράγοντας που «φέρνει πιο κοντά» την Άγκυρα και το Τελ Αβίβ.
Επίσης το γεγονός ότι η λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» θα υποχρεώσει τις κυβερνήσεις των αραβικών χωρών να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους περισσότερο απ’ ότι μέχρι τώρα τη γνώμη των 350 εκατομμυρίων Αράβων, που διακατέχονται από αντιισραηλινά αισθήματα, είναι ένα στοιχείο που προβληματίζει ιδιαίτερα το Τελ Αβίβ και καθιστά ακόμα περισσότερο επιβεβλημένη την εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία.
Αυτά για να μην ποντάρουμε περισσότερο από όσο πρέπει στη συμμαχία Ελλάδος-Ισραήλ. Γιατί είναι γεγονός ότι η σύναψη συμμαχιών και στενών σχέσεων στη διεθνή σκακιέρα αναβαθμίζει και ισχυροποιεί τη θέση της χώρας μας, δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως οι συμμαχίες τις πιο πολλές φορές είναι πρόσκαιρες, ενώ είναι μόνιμο ζητούμενο η εθνική ασφάλεια, η εθνική ακεραιότητα και η επιβίωση του Έθνους, που πρέπει να αποτελεί κύρια και καίρια ευθύνη των Ελλήνων πολιτών και όχι των στρατηγικών μας φίλων, όποιοι και να είναι αυτοί.
